Zwyczaje zakupowe: gdzie kupują Polacy?

Przeczytaj także: Polscy konsumenci na zakupach

Ze względu na silną integrację funkcjonalną i podobny status wewnątrz danej konurbacji, centralne obszary dwóch największych konurbacji: trójmiejskiej i śląsko-dąbrowskiej, potraktowano całościowo, jako spójne organizmy miejskie. Podobieństwo statusu poszczególnych miast składowych konurbacji znalazło odzwierciedlenie w odpowiedziach respondentów, którzy jako główne miejsce zakupów często podawali w ich przypadku odpowiedzi odwołujące się do kilku miast składowych lub konurbacji jako całości (np. „Gdańsk, Gdynia”, „Katowice, Chorzów”, „aglomeracja śląska”); znacznie rzadziej działo się tak w przypadku innych aglomeracji i zespołów miejskich. W związku z tym, na użytek analizy, jako jedno pojedyncze miasta traktowane są:

• Trójmiasto: Gdańsk, Gdynia, Sopot
• konurbacja śląsko-dąbrowska – Silesia – zdefiniowana jako złożona z gmin: Katowice, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bytom, Ruda Śląska, Tychy, Dąbrowa Górnicza, Chorzów, Jaworzno, Mysłowice, Siemianowice Śląskie, Tarnowskie Góry, Piekary Śląskie, Będzin, Świętochłowice, Mikołów, Czeladź, Radzionków; bez miast konurbacji rybnickiej.

1.Główne wzory dojazdu na przykładzie wybranego obszaru

Dla ilustracji sposobu oddziaływania handlowego ośrodków różnej wielkości wybrano wschodnią część województwa pomorskiego, obejmującą Trójmiasto i obszary położone na południe i południowy wschód od niego; do strefy tej dołączono sąsiadujący z nią Elbląg i jego okoliczne gminy (część powiatu elbląskiego), leżące już w województwie warmińsko-mazurskim. Na wybranym obszarze można pokazać wzajemne wpływy ośrodków o różnej wielkości i lokalizacji.

Miejscowość zamieszkania jest zdecydowanie najważniejszym miejscem zakupu kategorii produktów objętych analizą w przypadku miast powiatowych średniej wielkości i większych – jako granicę można przyjąć populację na poziomie 25 tysięcy mieszkańców – które nie leżą w bezpośredniej bliskości większego ośrodka miejskiego (por. rysunek 1). W analizowanym przykładzie warunek ten spełniają (w nawiasie liczba mieszkańców zaokrąglona do tysięcy): Trójmiasto (742), Elbląg (126), Tczew (60), Starogard Gdański (48), Kwidzyn (38), Malbork (38) – w każdym z nich przeszło trzy czwarte gospodarstw domowych kupuje droższe kategorie wyposażenia gospodarstwa domowego głównie w samym mieście zamieszkania. Trójmiasto, dla którego nie ma konkurencyjnego ośrodka w pobliżu, jest głównym miejscem zakupów dla 91% zamieszkałych tam gospodarstw domowych; pozostałe kupują głównie za pośrednictwem Internetu. Dobrze z Trójmiastem skomunikowany i zaliczany do szerokiego obszaru aglomeracji Tczew okazuje się wystarczająco dużym i silnym ośrodkiem handlowym, by jego mieszkańcy w znacznej większości (81% gospodarstw domowych) dokonywali zakupów na miejscu, zamiast jeździć do Trójmiasta.

Mniejsze miasta powiatowe oraz nieduże miasta niebędące siedzibami powiatów są tylko częściowo samodzielne w tym zakresie, zwłaszcza jeżeli leżą w sąsiedztwie dużych ośrodków miejskich. W przypadku Pruszcza Gdańskiego (27), Nowego Dworu Gdańskiego (12 tysięcy mieszkańców w mieście, 18 tysięcy w całej gminie miejsko-wiejskiej), Sztumu (10, 18) czy Prabut (9, 13) około 50%-60% gospodarstw domowych dokonuje zakupów przede wszystkim na miejscu, około 40% natomiast dojeżdża w tym celu do większych miast. W przypadku gmin wiejskich znaczna większość gospodarstw domowych robi zakupy tego rodzaju w pobliskich miastach średniej i dużej wielkości.

Układ stref o wspólnym głównym miejscu zakupu przedstawia rysunek 2. Trójmiasto jest głównym miejscem zakupu nie tylko dla swoich mieszkańców, ale też dla mieszkańców gmin sąsiadujących z nim powiatów: gdańskiego i nowodworskiego, z wyjątkiem gmin, których siedziby są jednocześnie siedzibami tych powiatów (Pruszcz Gdański i Nowy Dwór Gdański); mieszkańcy tych ostatnich, jak już wspomniano, kupują na miejscu nieco częściej, niż w Trójmieście.

Inne zależności też stosunkowo dobrze dają się analizować na poziomie powiatów. Dla wszystkich gmin powiatu elbląskiego objętych analizą głównym miejscem zakupu jest Elbląg. Dla wszystkich gmin powiatu kwidzyńskiego z wyjątkiem Prabut taką rolę pełni Kwidzyn; Prabuty są pod tym względem ośrodkiem bardziej samodzielnym (61%), wciąż jednak silnie powiązanym z Kwidzynem (25%). Starogard Gdański rzeczywiście pełni rolę lokalnego centrum handlowego dla gmin powiatu starogardzkiego, jego wpływ jest nieco mniejszy tylko w przypadku częściowo samodzielnego miasta Skórcz oraz sąsiadującej z powiatem gdańskim gminy Skarszewy, w której wpływy Trójmiasta i Starogardu Gdańskiego równoważą się. Malbork jest lokalnym centrum dla gmin powiatu malborskiego z wyjątkiem gminy Lichnowy, która ciąży już ku Tczewowi.