Program Natura 2000 - przygotowanie i wdrażanie

Przeczytaj także: Firmy inwestują w recykling odpadów. Oto dobre przykłady z Polski

Natura 2000 a rozwój rolnictwa na terenach objętych siecią

Ponad 1/3 krajowych obszarów Natury 2000 to użytki rolne. Ich powierzchnia szacunkowa to ok. 2,3 mln ha, co stanowi ponad 14% wszystkich użytków rolnych w Polsce. Rolnicy są ważnym podmiotem w kształtowaniu Natury 2000. Jest to w zasadzie jedyna grupa społeczno-zawodowa, do której dość precyzyjnie jest adresowane wsparcie finansowe z tytułu gospodarowania na obszarach sieci. Mimo to korzystanie ze środków przewidzianych w programach rolno-środowiskowych PROW 2007 -2013 (Pakiet 5. „Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000”) nie jest popularne wśród rolników. Fakt ten wynika bezpośrednio ze skomplikowanych procedur, zmieniających się zasad oraz wysokich kosztów wejścia (bariera dla małych gospodarstw).

Przeciętna powierzchnia użytków rolnych, objętych płatnością w jednym gospodarstwie, wynosiła w 2010 roku 20,3 ha, natomiast w 2009 roku już 26,5 ha. Dodatkowo na w/w problemy nakłada się trudności związane z niewystarczającą liczbą ekspertów, uprawnionych do sporządzania odpowiedniej dokumentacji. Według stanu na 30 maja 2011 roku, rolnicy mogli skorzystać z doradztwa 275 ekspertów przyrodniczych – ornitologów, oraz 175 ekspertów przyrodniczych – botaników. Doradcy ci mieli by obsłużyć ponad 153 tys. beneficjentów tego pakietu, tylu bowiem rolników miało według założeń z niego skorzystać. W rezultacie z dopłat rolno-środowiskowych dla pakietu Natura 2000 skorzystało tylko 2 tys. beneficjentów.

Elementem niekorzystnym z punktu widzenia rolnika jest także ryzyko, że zapisy planów zadań ochronnych i planów działalności rolno-środowiskowej mogą się częściowo, lub całkowicie, pokrywać. Może to ograniczyć możliwości ubiegania się o dopłaty rolno-środowiskowe. Gdy plany zadań ochronnych zostaną wprowadzone do prawa miejscowego, zgodnie z zasadą cross-compilace zawarte w nich nakazy będą obowiązkowe. Spowoduje to, że rolnicy nie będą mieli możliwości ubiegania się w jakikolwiek sposób o płatności dodatkowe (rolno- i leśno-środowiskowe).

Natura 2000 a przedsiębiorcy

Kwestia działalności gospodarczej w strefach objętych Naturą 2000 jest zwykle pomijana lub ogranicza się do sprowadzenia działalności pozarolniczej w zakresie turystki i produkcji żywności ekologicznej. W przypadku krótkiego sezonu i nadal małej popularności żywności ekologicznej w Polsce, nie jest wystarczającym źródłem dochodu dla lokalnych przedsiębiorców, pozwalającym na przeżycie. Wśród ponad połowy przedsiębiorców panuje przekonanie, że wpływ Natury 2000 na nowe przedsięwzięcia gospodarcze będzie negatywny. W przypadku przedsiębiorców dodatkowym problemem w komunikacji i właściwym zarządzaniu siecią, jest słaba lub brak wiedzy przedsiębiorców na temat nowych ograniczeń środowiskowych, jakie są związane z wprowadzeniem Natury 2000. Jest to grupa, która nie została, jak rolnicy, objęta programem wsparcia i odpowiednio poinformowani. Dlatego niezbędnym elementem w przypadku tej grupy społecznej jest transfer wiedzy z wielu przyrodniczych dziedzin. Ponadto, w PZO powinna znaleźć się specyfikacja pożądanych i niedozwolonych form gospodarowania w granicach sieci. W wytycznych do tworzenia planów są rekomendacje względem rolników, brak odniesień do biznesu.