Praca w szarej strefie w Polsce 2009

Przeczytaj także: Praca na czarno. Niby nie problem, ale jednak

Jeśli chodzi o opinie co do przyczyn pracy nierejestrowanej wyrażane przez respondentów według poziomu wykształcenia, to podstawowa z nich, czyli brak możliwości znalezienia pracy, ma najwyższy udział w każdej grupie wiekowej, przy czym odsetek ten zwiększał się im niższy poziom wykształcenia deklarowali respondenci. Inaczej wyglądała sytuacja w przypadku przyczyny mówiącej o podatkach zniechęcających do rejestrowania dochodów czy też wysokiej składce ubezpieczeniowej – im wyższy poziom wykształcenia, tym większy odsetek na nią wskazywał.

2. Opinie na temat rodzajów prac wykonywanych w szarej strefie

W opinii ogółu badanych, a więc osób w wieku 15 lat i więcej, w szarej strefie gospodarki najczęściej wykonywane są remonty i naprawy budowlano-instalacyjne, usługi budowlane i instalacyjne, opieka nad dzieckiem lub starszą osobą, handel, oraz prace domowe (np. sprzątanie). Dośd często wymieniane były również korepetycje, prace ogrodniczo-rolne oraz usługi krawieckie.

Opinie respondentów różniły się znacząco w zależności od płci. Otóż mężczyźni uważali, iż najczęściej „na czarno” wykonuje się remonty i naprawy budowlano-instalacyjne oraz usługi budowlane i instalacyjne. Natomiast kobiety, poza remontami i naprawami budowlano-instalacyjnymi, najczęściej wskazywały na opiekę nad dzieckiem lub starszą osobą.

Miejsce zamieszkania respondentów również różnicuje opinie na temat rodzajów prac wykonywanych w sposób nieformalny, przede wszystkim z powodu nieco innego zapotrzebowania na różne usługi w środowisku miejskim i wiejskim. Wśród mieszkańców miast najczęściej wymieniano remonty i naprawy budowlano-instalacyjne, a następnie usługi budowlane i instalacyjne, opiekę nad dzieckiem lub starszą osobą, prace domowe (np. sprzątanie), handel oraz korepetycje. Na wsiach natomiast wskazywano często, poza dwoma rodzajami prac zajmującymi w każdym układzie dwie pierwsze pozycje, na prace ogrodniczo-rolne oraz opiekę nad dzieckiem lub starszą osobą.

3. Skala zjawiska pracy nierejestrowanej

Badanie pracy nierejestrowanej przeprowadzone w 2009 roku pokazało, że skala zjawiska nadal jest znacząca, pomimo znacznego obniżenia - w stosunku do wyników poprzednich badao - udziału liczby pracujących „na czarno” w całej populacji pracujących. W okresie od stycznia do września 2009 roku pracę nierejestrowaną wykonywało 785 tys. osób, tj. 4,9% ogólnej liczby pracujących. W analogicznym okresie 2004 roku pracę w szarej strefie wykonywało 1.317 tys. osób, a więc 9,6% ogólnej liczby pracujących. Jak więc widać, udział pracujących na czarno obniżył się niemal o połowę. Wydaje się, że gorsza kondycja gospodarki (w tym wypadku – ogólnoświatowy kryzys ekonomiczny) skutkuje redukcją zatrudnienia w szarej strefie gospodarki. Najprawdopodobniej – przedsiębiorcy w pierwszej kolejności rezygnują z pracy nieformalnej wykonywanej na rzecz ich firm, licząc na poprawę warunków gospodarowania, co oznacza, że zwalnianie ludzi formalnie zatrudnionych traktują jako ostateczność, a osoby prywatne redukują korzystanie z pracy „na czarno” ze względu na trudniejszą i niepewną sytuację finansową gospodarstw domowych.

Bardzo istotne jest określenie jaki charakter miała praca wykonywana nieformalnie: czy dla osoby pracującej była pracą główną czy też dodatkową, pozwalającą tylko na pozyskanie dodatkowych, uzupełniających domowy budżet dochodów. Otóż w 2009 roku praca nierejestrowana dla 436 tys., tj. dla 55,5% pracujących „na czarno”, była pracą główną. W 2004 roku zarówno poziom tej kategorii, jak i odsetek, był wyższy i wyniósł 829 tys. osób, tj. 62,9%.