Co to jest społeczeństwo informacyjne?

Przeczytaj także: E-społeczeństwo: zagrożenia

Alesia Montgomery, badając w 1998 r. korzystanie z Internetu w sytuacjach pracy, odkryła, ze dla jej rozmówców dostęp, umiejętności i kontakty online wydają się kształtowane do pewnego stopnia przez ich przestrzeń pracy, interakcje zaś online włączają głównie ludzi, których widują również w kontaktach twarzą w twarz: rodzinę, przyjaciół i kolegów. Nancy Baym, badając wyłanianie się wspólnoty online na podstawie swoich etnograficznych badań r.a.t.s. (grupy wymieniającej się wiadomościami dotyczącymi oper mydlanych), analizuje relacje między społecznymi kontekstami interakcji online oraz znaczeniem i treścią wymiany online. Sugeruje ona, że w rzeczywistości wielu, być może większość społecznych użytkowników CMC tworzy tożsamość online spójną z ich tożsamościami offline. Niech nam będzie wolno uznać, jako hipotezę, że zbieżność doświadczenia w tym samym medium zamazuje nieco instytucjonalne oddzielenie obszarów aktywności i miesza kody zachowań.

Poza wykonywaniem zadań zawodowych, korzystanie z CMC objęło już cały obszar aktywności społecznej. Telebankowość jest narzucana klientom zarówno przez zachęty, jak i kary ze strony banków. Zakupy online gwałtownie się rozwijają, nie w opozycji do centrów handlowych, ale w połączeniu z nimi, chociaż pewne tradycyjne rodzaje sklepów (np. księgarnie, sklepy z płytami, być może dealerzy samochodów) zostaną albo wyparte, albo przekształcone przez konkurencję online. Uniwersytety powoli, lecz na pewno wkraczają w epokę połączenia interfejsu osobistego i nauczania Online. Komunikacja osobista za pośrednictwem e-maili, najbardziej typowa — poza pracą — forma CMC, rośnie wykładniczo. W rzeczywistości rozpowszechnione korzystanie z niej nie zastępuje komunikacji interpersonalnej, lecz komunikację telefoniczną, odkąd elektroniczne sekretarki i usługi głosowe stworzyły barierę komunikacyjną, która czyni email najlepszą alternatywą dla bezpośredniej komunikacji w wybranym czasie.

Seks komputerowy jest kolejnym ważnym sposobem korzystania z CMC i błyskawicznie się rozszerza. Mimo że istnieje szybko rozwijający się rynek handlowy skomputeryzowanej stymulacji seksualnej, coraz bardziej powiązany z technologią wirtualnej rzeczywistości z większością seksu komputerowego mamy do czynienia na liniach konwersacyjnych albo w wyspecjalizowanych serwisach BBS, albo jest to spontaniczna pochodna interakcji osobistych. Obawiając się coraz bardziej zakażenia i osobistej agresji, ludzie poszukują alternatyw dla wyrażenia swojej seksualności, a w naszej kulturze symbolicznego przebodźcowania komunikacja za pośrednictwem komputerów z pewnością oferuje szerokie możliwości fantazji seksualnych, szczególnie dopóty, dopóki interakcja nie jest wizualna, a tożsamości mogą zostać ukryte.

Polityka jest również powiększającym się obszarem wykorzystania CMC (Abramson i in. 1988; Epstein 1995). Z jednej strony, poczta elektroniczna jest używana do masowego rozpowszechniania ukierunkowanej propagandy politycznej z możliwością interakcji. Kampanie wyborcze we wszystkich krajach zaczynają się od założenia stron www. Politycy prezentują swoje obietnice na stronach domowych w internecie. Pionierami tej politycznej technologii były grupy fundamentalistów chrześcijańskich, amerykańska milicja w Stanach Zjednoczonych i zapatyści w Meksyku.

Z drugiej strony, lokalna demokracja staje się silniejsza dzięki eksperymentom z elektroniczną partycypacją obywatelską takim jak program PEN zorganizowany przez miasto Santa Monica w Kalifornii, dzięki któremu obywatele dyskutują o problemach publicznych i informują zarząd miasta o swoich odczuciach: burzliwa debata o bezdomności (z elektronicznym uczestnictwem samych bezdomnych!) była jednym z mocniej nagłośnionych rezultatów tego eksperymentu w początku lat 90. Amsterdamskie Cyfrowe Miasto, stworzone w latach 90. dzięki wspólnej inicjatywie byłych liderów ruchu squattersów i zarządu municypalnego, ukazało nadzwyczajny potencjał sieci komunikacji komputerowej jako instrumentu oddolnego samoorganizowania się i publicznej dyskusji na szczeblu lokalnym. W latach 90. aktywiści wspólnotowi w Seattle i innych miastach Stanów Zjednoczonych budowali wspólnotowe sieci online w celu dostarczania informacji, stymulowania dyskusji obywateli i odzyskania demokratycznej kontroli nad problemami środowiska naturalnego i lokalną polityką. Na arenie międzynarodowej, nowe transgraniczne ruchy społeczne, powstające w celu obrony praw kobiet, praw człowieka, ochrony środowiska naturalnego i demokracji politycznej, czynią internet podstawowym narzędziem rozprzestrzeniania informacji, organizowania się i mobilizacji.