Wysokość pensji czy stabilne zatrudnienie. Co wybieramy?

Przeczytaj także: Rynek pracy: bezrobocie młodych ciągle dotkliwe

Elastyczność pracowników czy brak wiedzy?

Według badań GUS z 2010 roku, w szarej strefie pracowało 4,9% ogółu pracujących. Badania PKPP Lewiatan z 2012 roku ujawniły, że co trzecia firma w Polsce zatrudnia pracowników bez umowy. Ekonomista Friedrich Schneider, z Uniwersytetu w Linz obliczył, że w Polsce 24.4% gospodarki działa w szarej strefie. Z czego wynika to, że pracownicy zgadzają się na pracę w taki sposób? Czy chodzi jedynie o wynagrodzenie? Ekspert Praca.pl uważa, że nie jest to jedynie kwestia pieniędzy. „Weźmy pod uwagę to, że choć pracodawcy oszczędzają nie zatrudniając pracowników w oparciu o umowę o pracę, to nie każdy z nich proponuje dzięki temu pracownikowi wyższe wynagrodzenie. Znaczenie będzie tu zatem mieć również niska podaż pracy oraz brak wiedzy na temat prawa pracy wśród pracowników.”- wyjaśnia Krzysztof Kirejczyk. Obecnie Państwowa Inspekcja Pracy realizuje kolejny etap kampanii informacyjnej dla pracowników i pracodawców pod hasłem „Osiągaj sukces zgodnie z przepisami. Prawo pracy to STANDARD”, która ma na celu uświadamianie i informowanie pracowników o ich prawach i zachęcanie pracodawców do podejmowania zgodnych z prawem pracy działań, ale na efekty kampanii przyjdzie jeszcze poczekać.

Ryzyko pracownika

Czy pracownicy wiedzą jakie ryzyko podejmują zgadzając się na pracę bez umowy lub ukrywanie części wynagrodzenia? Poziom wiedzy na temat prawa pracy jest w Polsce dość niski. Widać to już po tym, jakie pytania z tego zakresu pojawiają się na internetowych forach. Pracownicy, zwłaszcza ci, którzy mają jeszcze niewielkie doświadczenie zawodowe, często nie mają jasności z czym wiąże się dla nich brak podpisania umowy o pracę z pracodawcą. „Pracownik, pracujący na czarno, samym faktem pracy na czarno nie popełnia ani przestępstwa, ani wykroczenia. To na pracodawcy ciążą obowiązki związane m.in. z dostarczeniem pracownikowi warunków pracy i płacy na piśmie, zgłoszenie pracownika do ZUS, a także odprowadzania zaliczki na podatek dochodowy. Niestety nie oznacza to, że pracownik pracujący na czarno nie ponosi ryzyka. Po pierwsze, pracownik pracujący na czarno nie może jednocześnie pobierać zasiłku dla bezrobotnych, grozi mu zwrot pobranych kwot oraz dodatkowo kara pieniężna od 500 zł. Po drugie, jeżeli na jaw wyjdzie praca na czarno urząd skarbowy upomni się o podatek od nieewidencjonowanych dochodów. Pracując legalnie pracodawca odprowadza z naszej pensji zaliczkę na podatek dochodowy. W przypadku stwierdzenia przez urząd skarbowy nieujawnionego dochodu zastosowana może zostać sankcyjna stawka 75%, nałożona może również zostać grzywna.”- wyjaśnia adwokat Wojciech Krawiec z Kancelarii Prawnej Lassota i Partnerzy. Warto też dodać, że praca na czarno to brak płatnych urlopów i wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Okres zatrudnienia nie będzie też wliczał się do stażu pracy.

Umowy niezgodne z prawem

Według danych PIP, w 2012 roku 16% ze skontrolowanych przez Inspekcję Pracy umów cywilno-prawnych zawartych przez przedsiębiorców zostało zakwestionowanych. 9,1 tys. razy nakazano pracodawcy zmienić umowę cywilno – prawną w umowę o pracę. W przypadku sytuacji, w której pracodawca zawiera z pracownikiem umowę na niższe wynagrodzenie niż rzeczywiście jest wypłacane kontrola jest znacznie trudniejsza. Pracownik otrzymuje najczęściej wypłatę gotówką w kopercie, a na jego konto przelewana jest kwota najniższego wynagrodzenia. Pamiętać trzeba jednak, że w takiej sytuacji – jeśli oszustwo podatkowe wyjdzie na jaw – nie tylko pracodawca poniesie karę. Jak wyjaśnia Wojciech Krawiec z Kancelarii Adwokackiej Lassota i Partnerzy: „Sytuacja, gdy na umowie o pracę wpisana jest niższa kwota, niż faktycznie wypłacana, oznacza, że w przypadku wyjścia takiej okoliczności na jaw urząd skarbowy upomni się o nieuiszczony od kwoty wypłacanej "pod stołem" podatek dochodowy. Podatek ten może wynieść nawet 75% dochodu, a dodatkowo może zostać nałożona na pracownika grzywna.”

Dlaczego Polacy zgadzają się na pracę bez umowy, pracę na zlecenia lub niższe wynagrodzenie na umowie? Z jednej strony robią tak dlatego, że zdobycie pracy bez takiego „kompromisu” bywa trudne. Z drugiej nie do końca mamy świadomość ryzyka, jakie podejmujemy i tego co tracimy jako pracownicy. Przy tym wszystkim jednak – jak wynika z ankiety serwisu Praca.pl - w obliczu wyższych zarobków, to co włożymy dziś do garnka staje się znacznie ważniejsze niż to, czy jesteśmy uczciwi wobec urzędu skarbowego czy ZUS.