Polacy a dziedzictwo kulturowe

Przeczytaj także: Wydatki na kulturę w Polsce w 2010 r.

- Badania ujawniają, że Polacy, choć intuicyjnie cenią i znają podstawową wartość dziedzictwa jako świadectwa naszej wspólnej historii, to nie znają i nie rozumieją zasad ochrony zabytków – podsumowuje Paulina Florjanowicz, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa. – Cenią autentyzm substancji zabytkowej i przeciwstawiają się nieprzemyślanym zmianom w obiektach zabytkowych, ale nie wiedzą, jak można im przeciwdziałać. Wyniki tych badań mają kluczowe znaczenie dla działań edukacyjnych NID, które teraz możemy precyzyjniej planować. Pokazują, że nasza praca musi się skupiać nie tyle na przekonywaniu o wartości naszego wspólnego dziedzictwa, bo to Polacy doskonale wiedzą, ale na dostarczaniu wiedzy, jak efektywnie korzystać z zasobu zabytkowego, bez uszczerbku dla jego historycznej wartości.

Wyniki badań potwierdzają także słuszność strategii działania przyjętej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w 2011 roku, kiedy Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego zdecydował o zmianie nazwy i statutu instytucji działającej jako Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków.

W uzasadnieniu do Zarządzenia nr 32 Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 23 grudnia 2010 r. o zmianie nazwy i statutu KOBiDZ czytamy m.in.: Narodowy Instytut Dziedzictwa ma być nowoczesną instytucją kultury, która przywróci dziedzictwu właściwą rolę w życiu społecznym, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, zapisaną w Konstytucji RP i stanowiącą podstawę współczesnych systemów zarządzania dziedzictwem na świecie. W myśl tej zasady nasze funkcjonowanie nie może umniejszać możliwościom przyszłych pokoleń, a nadrzędnym celem realizowanej polityki ochrony dziedzictwa kulturowego winno być założenie, że jest ono ważnym czynnikiem rozwoju lokalnego i spójności społecznej. Dziedzictwo jest naszym wspólnym, ponadczasowym dobrem, źródłem poznania naszej wspólnej przeszłości i fundamentem, na którym buduje się tożsamość narodu. Nie bez znaczenia jest fakt, że słowo „zabytek” w nazwie instytucji zostaje zastąpione przez słowo ”dziedzictwo”. Dziedzictwo pozwala zrozumieć historyczny, społeczny i emocjonalny kontekst funkcjonowania zabytku, a tym samym dostrzec potrzebę i konieczność jego ochrony.

Badania jakościowe z 2011 r. rzeczywiście wskazały jak najbardziej pozytywne skojarzenia Polaków ze słowem „dziedzictwo”. Badani określają je jako dorobek społeczeństwa, tradycje, zwyczaje i wartości przejmowane z pokolenia na pokolenia. Zabytki wchodzą w skład dziedzictwa, które należy bezwzględnie chronić. Jak zaznaczył jeden z respondentów w odpowiedzi na pytanie, czy warto chronić dziedzictwo: Pewnie, że warto. Co bylibyśmy warci bez dziedzictwa, gdybyśmy go nie chronili? Inny badany tak określił jego wartość: to kształtuje nas, to, kim jesteśmy.

Narodowy Instytut Dziedzictwa zamierza cyklicznie powtarzać podobne badania i publikować ich wyniki, wzorem podobnych instytucji w innych krajach europejskich. Zależy nam także, aby badania te stanowiły punkt odniesienia dla przyszłych badań opinii publicznej, monitorujących wzrost świadomości i postaw społecznych oraz stosunek społeczeństwa do zagadnień związanych ze środowiskiem historycznym oraz jego ochroną.