Bezpieczeństwo żywnościowe w Polsce: co 3. Polak martwi się o jedzenie

Przeczytaj także: Bezpieczeństwo żywnościowe: wojna w Ukrainie niesie głód

Jak kształtuje się zjawisko braku bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce?

Zjawisko braku bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce przybiera wyraźnie zróżnicowany charakter i pozostaje w dużej mierze niezrozumiane przez opinię publiczną. Wyniki badania wskazują, że między 3,5% a 6,5% populacji (około 1,4-2,5 mln Polaków) realnie zmaga się z tym problemem, podczas gdy większość Polaków szacuje jego skalę na co najmniej 7%.

Jednocześnie jedynie 10% respondentów potrafi poprawnie wskazać wszystkie elementy składające się na brak bezpieczeństwa żywnościowego, co potwierdza zarówno zawyżoną percepcję społeczną, jak i niski poziom wiedzy na temat tego zjawiska.

Najczęściej dotyczy ono:

• kobiet w wieku 18–34 lat,
• osób z niższym wykształceniem,
• mieszkańców wsi,
• gospodarstw domowych liczących cztery lub więcej osób,
• rodzin z dziećmi,
• osób niepracujących lub osiągających miesięczny dochód poniżej 4 tys. zł netto.

Zjawisko to pokazuje, że problem, choć często ukryty, posiada silny wymiar społeczny i relacyjny.

Brak środków na zakup żywności

Brak środków na zakup żywności staje się w Polsce zjawiskiem o coraz bardziej odczuwalnej skali społecznej. Z najnowszych danych wynika, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy niemal połowa Polaków (46%) obawiała się, czy wystarczy im pieniędzy na jedzenie.

Co trzecia osoba wskazuje, że takie obawy pojawiały się „często” lub „czasami”, co oznacza, że dla wielu gospodarstw domowych lęk o możliwość zakupu żywności był stałym elementem codziennego funkcjonowania.

Ograniczenia finansowe przekładają się bezpośrednio na realne konsekwencje żywieniowe. Aż 35% respondentów deklaruje, że w minionym roku musiało:

• pomijać posiłki,
• zmniejszać porcje,
• zastępować produkty tańszymi odpowiednikami.

To właśnie wybór tańszej, często mniej wartościowej żywności jest jednym z najczęściej stosowanych sposobów radzenia sobie z niedoborem środków.

Brak pieniędzy na jedzenie oddziałuje również na sferę społeczną. Aż 42% Polaków przyznało, że w ciągu ostatniego roku zrezygnowało ze spotkań towarzyskich z powodu kosztów związanych z jedzeniem lub wspólnymi posiłkami. Tego typu decyzje nierzadko stanowią pierwszy sygnał narastających trudności finansowych i jednocześnie pogłębiają ryzyko wykluczenia społecznego.

Codzienne nawyki żywieniowe

Codzienne nawyki żywieniowe Polaków charakteryzują się stosunkowo dużą stabilnością:

• większość badanych deklaruje spożywanie trzech lub więcej posiłków dziennie,
• 8% respondentów ogranicza się do dwóch lub mniej posiłków,
• niespełna 1% je tylko raz dziennie.

Większość Polaków ocenia, że ich dieta pokrywa dzienne zapotrzebowanie kaloryczne. Niemal jedna trzecia uważa, że dostarcza organizmowi więcej kalorii, niż potrzebuje, natomiast jedynie 6% deklaruje deficyt energetyczny.

Dane te sugerują, że głównym wyzwaniem nie jest ilościowa dostępność żywności, lecz jej jakość:

• 23% badanych przyznaje, że ich posiłki nie są odpowiednio zbilansowane,
• 22% nie potrafi ocenić, czy dostarczają one wszystkich niezbędnych składników odżywczych
• około połowa Polaków uważa swoją dietę za jakościowo prawidłową.

Brak bezpieczeństwa żywnościowego w najbliższym otoczeniu

Brak bezpieczeństwa żywnościowego, choć często postrzegany jako zjawisko odległe i mało widoczne, okazuje się obecny również w najbliższym otoczeniu wielu Polaków. Wyniki badania wskazują, że niemal co czwarta osoba (24%) uważa, iż zna kogoś, kto regularnie zmaga się z trudnościami w zakupie wystarczającej ilości żywności:

• wśród nich 9% jest o tym całkowicie przekonanych,
• natomiast 15% badanych jedynie podejrzewa, że taki problem może dotyczyć kogoś z ich bliskich.

Ponad połowa respondentów (56%) deklaruje, że potrafiłaby rozpoznać, gdyby ktoś z ich otoczenia miał trudności z zaspokojeniem podstawowych potrzeb żywieniowych.

Oznaki braku bezpieczeństwa żywnościowego

Oznaki braku bezpieczeństwa żywnościowego mogą przyjmować różnorodne formy. Zgodnie z definicją oraz percepcją respondentów, należą do nich m.in.:

• pomijanie posiłków,
• spożywanie porcji mniejszych niż potrzebne do prawidłowego funkcjonowania,
• konieczność kupowania tańszej i mniej wartościowej żywności,
• proszenie innych o pomoc w zdobyciu jedzenia,
• korzystanie ze wsparcia organizacji charytatywnych.

Choć większość Polaków deklaruje, że potrafiłaby rozpoznać u kogoś tego typu trudności, wyniki badania sugerują, że umiejętności te są często przeszacowane. Wyraźnie wyższą zdolność identyfikowania oznak braku bezpieczeństwa żywnościowego wykazują osoby:

• które same zmagają się z tym problemem,
• znają kogoś w podobnej sytuacji
• są bardziej otwarte na rozmowę o trudnych tematach.

Badanie ujawnia również silny wymiar emocjonalny związany z tym zjawiskiem. Aż 61% osób deklaruje, że o swoich trudnościach powiedziałoby wyłącznie najbliższym, a 28% nie zwierzyłoby się nikomu. Te dane wskazują, że wstyd oraz obawa przed oceną społeczną pozostają ważnymi barierami utrudniającymi rozmowę o problemach z dostępem do żywności i poszukiwanie wsparcia.

Pomoc i solidarność społeczna

Pomoc i solidarność społeczna w obszarze dostępu do żywności stanowią w Polsce zjawisko zarówno powszechne, jak i silnie zakorzenione. Wyniki badania pokazują, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy niemal połowa Polaków (48%) udzieliła wsparcia osobie mającej trudności z zakupem wystarczającej ilości jedzenia.

Tak wysoki poziom zaangażowania potwierdza, że problem braku bezpieczeństwa żywnościowego nie pozostaje społecznie obojętny.

Zjawisko braku bezpieczeństwa żywnościowego w Polsce jest znacznie bardziej złożone, niż mogłoby się wydawać. Choć według badań dotyka ono 3,5-6,5% społeczeństwa, jego konsekwencje są odczuwalne znacznie szerzej – zarówno w codziennych doświadczeniach wielu osób, jak i w sytuacjach obserwowanych w najbliższym otoczeniu.

W Glovo doskonale wiemy, że kluczowe znaczenie ma nie tylko ilościowy, lecz także jakościowy dostęp do żywności. Właśnie dlatego tworzymy i rozwijamy The Access Alliance, które umożliwia wspólne działanie partnerów biznesowych, instytucji społecznych i organizacji pozarządowych na rzecz poprawy dostępu do jedzenia.

Wierzymy, że technologia – odpowiednio wykorzystana – może realnie wspierać walkę z brakiem bezpieczeństwa żywnościowego: ułatwiać dostęp do żywności, ograniczać marnowanie zasobów oraz kierować nadwyżki tam, gdzie są najbardziej potrzebne – mówi Małgorzata Żurowska, Impact & Sustainability Lead w Glovo.

Glovo zachęca organizacje pozarządowe, firmy oraz samorządy lokalne do włączenia się w program The Access Alliance – inicjatywę, która łączy partnerów wokół wspólnego celu: poprawy dostępu do żywności i ograniczenia jej marnowania.

Przystępując do The Access Alliance, partnerzy stają się częścią szerokiej koalicji pracującej nad trwałymi, praktycznymi rozwiązaniami – od lepszego zarządzania zasobami, po działania projektowane wspólnie z lokalnymi społecznościami.

Dołączenie do koalicji oznacza realne zaangażowanie w inicjatywy takie jak przekierowywanie nadwyżek jedzenia do potrzebujących, tworzenie lokalnych punktów wsparcia żywnościowego czy wdrażanie technologii ułatwiających szybkie reagowanie na deficyty żywności. Razem możemy budować system, który skutecznie odpowiada na potrzeby osób najbardziej narażonych na brak dostępu do żywności.