Konkurencyjność branży w wymiarze lokalnym

Przeczytaj także: Polska produkcja konkurencyjna

Konkurencyjność na poziomie lokalnym, czyli fachowo mówiąc – konkurencyjność mezo, można wiązać z wyodrębnionymi terytorialnie fragmentami lub jednostkami gospodarki danego kraju. W Polsce obowiązuje trójstopniowy system organizacji terytorialnej kraju, obejmujący gminy, powiaty i województwa. I to właśnie gminy są szczególnie ciekawym przypadkiem otoczenia, w którym zachodzą działania konkurencyjne. Zgodnie z reformą, samorządy gmin uzyskały podmiotowość prawną i możliwości kształtowania samodzielnej polityki. W zależności od tego czy gmina ma charakter przemysłowy, rolniczy, usługowy czy turystyczny, w inny sposób wpływa na kształtowanie przestrzeni społeczno-ekonomicznej obszaru i jego mieszkańców.

Konkurencyjność gminy jest pojęciem mniej ścisłym niż konkurencyjność produktu czy przedsiębiorstwa. Niekiedy zamiast pojęcia „konkurencyjność” używa się terminu „atrakcyjność”, uwzględniając reprezentowane przez dany obszar warunki lokalizacji przedsiębiorstw. W takim ujęciu konkurencyjność może być definiowana jako, z jednej strony, zespół cech decydujących o atrakcyjności obszaru dla alokacji kapitału i miejsca zamieszkania, z drugiej strony – jako wyraz atrakcyjności produktów i usług wytwarzanych w regionie w porównaniu z analogicznymi produktami i usługami w innych regionach.

Zdaniem Tadeusza Markowskiego konkurować można pośrednio lub bezpośrednio. Konkurowanie pośrednie oznacza istnienie lub tworzenie warunków otoczenia dla firm, które pozwalają uzyskać przewagę konkurencyjną w elementach pozostających poza kontrolą ich działania. Jest ono wyrażane i mierzone zdolnościami konkurencyjnymi firm zlokalizowanych w tym otoczeniu. Konkurowanie bezpośrednie, które można utożsamiać z konkurencją popytową, oznacza rywalizowanie upodmiotowionych jednostek systemów terytorialnych, konkurujących o różnego rodzaju korzyści, na przykład dostęp do funduszy zewnętrznych, pozyskanie inwestorów, lokalizację różnego rodzaju agend i instytucji rządowych. Takie konkurowanie może mieć, oczywiście, charakter ponadnarodowy, kiedy samorząd gminy stara się na przykład o zlokalizowanie na jej terenie przedsiębiorstwa zagranicznego czy innej instytucji, konkurując o lokalizację z samorządami gmin innych krajów.

Można powiedzieć, że gminy oferują swoisty „produkt” rynkowy w formie konkretnego terenu , o określonych parametrach materialnych (mierzalnych), jak i zasoby pracy, wielkość i chłonność rynku, system podatkowy, odległość od większych aglomeracji, stopień zagospodarowania przestrzennego (w tym infrastruktura techniczna i społeczna), system transportowy, oraz parametrach niematerialnych (trudno mierzalnych), jak klimat przedsiębiorczości, klimat kulturowy, zdolność do powiązań sieciowych, generowania innowacji. Wytwórcą takiego „produktu” jest społeczność lokalna, a jego konsumentami są firmy zainteresowane podjęciem działalności na danym obszarze. Konkretne cechy tego „produktu” składają się na potencjał konkurencyjny gminy, porównywalny z potencjałami innych jednostek. Z kolei ceną „produktu” jest poprawa pozycji konkurencyjnej, dalszy rozwój obszaru, zwiększanie dochodów samorządu, podnoszenie jakości życia mieszkańców.

Trudność zdefiniowania konkurencyjności gminy wynika przede wszystkim z faktu jej terytorialności, wielości i różnorodności uwarunkowań, czynników rozwoju, charakteru działania, wielości podmiotów działających (neutralnych wobec siebie, kooperujących i konkurujących), powiązanych licznymi zależnościami o charakterze nie tylko ekonomicznym. Stąd konkurencyjność gminy można rozważać w co najmniej trzech aspektach (będących pochodną jej terytorialności): podmiotowym, przedmiotowym i przestrzennym.