Eksport: należy wesprzeć małe firmy

Przeczytaj także: Jakie znaczenie ma dla Polski wymiana handlowa z Niemcami?

Popyt wewnętrzny osłabia eksport?

Zdaniem Lewiatana, powodem tego nie jest osłabianie pozycji konkurencyjnej polskich przedsiębiorstw (nie ma żadnych przesłanek do twierdzenia, że to jest powodem spadku odsetka przedsiębiorstw-eksporterów), a dynamicznie rosnąca konsumpcja na rynku polskim, która „wypycha” eksport z obszaru zainteresowania części przedsiębiorstw, gdyż w ten sposób zmniejszają one ryzyko działalności (szczególnie firmy małe). Tym bardziej, że wzrostowi konsumpcji towarzyszy silny złoty, który zmniejsza rentowność sprzedaży na eksport części przedsiębiorstw, przede wszystkim firm małych, i tych firm, których eksport nie wymaga importu. Ponadto dla firm małych koszty związane z utrzymaniem się na obcych rynkach – w stosunku do relatywnie niewielkich przychodów ze sprzedaży na eksport – są wysokie. Jeżeli więc pojawia się możliwość koncentracji sprzedaży na rynku polskim – korzystają z niej. Według PKPP Lewiatan, muszą jednak pamiętać, że powrót na rynki zagraniczne będzie bardzo trudny, jeśli nie niemożliwy.

Zdaniem Lewiatana, przyczyną zmniejszania się zainteresowania eksportem firm działających na polskim rynku jest silny złoty i rosnący popyt wewnętrzny.

Od 2001 r., gdy polska gospodarka była w okresie osłabienia koniunktury, eksport netto był tym czynnikiem, który utrzymywał wzrost gospodarczy. Przedsiębiorstwa, by przetrwać okres osłabienia popytu na rynku polskim, poszukiwały nowych rynków zbytu. W efekcie liczba firm-eksporterów wzrosła w latach 2001-2003 o 28,4% (GUS). Przy czym liczba firm-eksporterów z kapitałem zagranicznym wzrosła tylko o 3,5%, natomiast liczba pozostałych firm-eksporterów wzrosła o 33,7% (o ponad 10,5 tys.). Potwierdza to tezę o eksporcie jako „przymusie” ekonomicznym firm polskich.

Jak podkreśla PKPP Lewiatan, od 2003 r. powoli zaczęły dołączać do eksportu pozostałe czynniki mające wpływ na wzrost gospodarczy – konsumpcja i inwestycje. Dzisiaj to one są składowymi wzrostu PKB. Z miesiąca na miesiąc powiększa się rynek polski. Czy oznacza to jednak, że rosnący popyt na rynku polskim jest jedyną odpowiedzią na pytanie o przyczyny spadku zainteresowania przedsiębiorstw sprzedażą na eksport (malejąca liczba firm-eksporterów)? Według specjalistów z Lewiatana, wejście na rynki zagraniczne to ryzyko i koszt. Rezygnacja z eksportu musiałaby oznaczać utratę uzyskanej dzięki podjęciu tego ryzyka i mimo poniesionych kosztów – pozycji na rynku (rynkach) zagranicznym. Możliwość wzrostu sprzedaży na rynku polskim nie uzasadniałaby takiej decyzji, a na pewno nie we wszystkich przypadkach. Przyczyny rezygnacji w latach 2004-2006 18,3 tys. przedsiębiorstw z eksportu muszą tkwić zatem także gdzie indziej.

MSP boją się eksportować

Przedsiębiorstwa sektora MŚP pytane o utrudnienia w podejmowaniu i prowadzeniu działalności eksportowej (Monitoring kondycji sektora MSP 2006; reprezentatywne badanie PKPP Lewiatan) bardzo wyraźnie wskazały na dwie przyczyny – problem ze znajdowaniem wiarygodnych partnerów biznesowych za granicą (50,2% MSP) oraz problem z pozyskaniem informacji o zagranicznych rynkach (34,4% MSP). Silny złoty to utrudnienie w podejmowaniu i prowadzeniu działalności eksportowej wg 28,6% MSP. Na czwartym miejscu na liście barier były problemy wynikające z odmiennych regulacji prawnych na rynkach eksportowych (25,2%). Zatem same firmy sektora MSP wskazują, że nie kurs złotego jest głównym czynnikiem ograniczającym ich skłonność do sprzedaży na eksport (potwierdzają to zresztą badania NBP). Natomiast dwa pierwsze czynniki bardzo wyraźnie lokują problem w ryzyku związanym z działalnością eksportową i kosztach, które trzeba ponieść, aby to ryzyko zmniejszyć. Koszty pozyskania informacji pozwalających znaleźć wiarygodnych partnerów biznesowych oraz koszty dostępu do informacji o zagranicznych rynkach są trudne do udźwignięcia przez pojedynczą małą i średnią firmę. Dlatego gdy sytuacja na rynku polskim zaczęła się poprawiać, firmy – przede wszystkim małe i średnie - skorzystały z tej możliwości.