Czas na roboty przemysłowe, ale robotyzacja potrzebuje strategii

Przeczytaj także: Czy pandemia przyspieszyła automatyzację?

Niska gęstość robotyzacji w Polsce

W 2023 r. zainstalowano na świecie ponad 540 tys. robotów przemysłowych, a łączna liczba wykorzystywanych robotów wzrosła o prawie 10 proc. w stosunku do 2022 r. – do 4,3 mln. Podobnie jak w latach 2013-2022, za największą część instalacji odpowiadały kraje azjatyckie.

Najbardziej zrobotyzowanym krajem w UE pod względem gęstości robotyzacji w sektorze przetwórstwa przemysłowego w 2023 r. była Szwecja z 293 robotami przypadającymi na 10 tys. pracowników. Kolejnymi krajami były Słowenia oraz Niemcy z odpowiednio 280 i 270 robotami przypadającymi na 10 tys. pracowników przemysłu.

Polska pod tym względem znalazła się na 16. pozycji z 61 robotami. Wskaźnik ten pokazuje dystans naszego kraju nie tylko wobec krajów z Europy Zachodniej, ale również wobec krajów regionu. Na Węgrzech gęstość robotyzacji w 2023 r. wyniosła 117 robotów na 10 tys. pracowników przetwórstwa przemysłowego, w Czechach 180, a na Słowacji 248.

Przypadek Słowacji może jednak wprowadzać w błąd ze względu na duże wahania danych dotyczących liczby zatrudnionych w tym sektorze. Gdy zestawimy dane o robotach za 2023 r. z danymi o zatrudnieniu z 2022 r. wskaźnik gęstości robotyzacji na Słowacji wyniósłby 173.

Różnice w gęstości robotyzacji pomiędzy krajami naszego regionu mogą częściowo wynikać z różnego udziału sektora motoryzacyjnego w robotyzacji przemysłu w danym kraju. W Polsce branża motoryzacyjna odpowiada za nieco 30 proc. wszystkich wykorzystywanych robotów w przetwórstwie przemysłowym. Na Węgrzech oraz w Czechach udział ten oscyluje wokół 50 proc., a na Słowacji udział ten przekracza 70 proc. Jednocześnie gęstość robotyzacji w Polsce w sektorze motoryzacyjnym jest najniższa wśród czterech państw Grupy Wyszehradzkiej – zauważa Filip Leśniewicz, starszy analityk z zespołu gospodarki cyfrowej w PIE.

Sposoby wspierania robotyzacji w Polsce

W Polsce kluczowym narzędziem wspierającym robotyzację jest ulga podatkowa obowiązująca w latach 2022–2026, która pozwala firmom odliczyć od podstawy opodatkowania 50% kosztów poniesionych na inwestycje w roboty i związane z nimi technologie. Jej wykorzystanie rośnie, szczególnie wśród dużych podatników CIT, ale brakuje jej spójnego celu i długofalowego zakotwiczenia w polityce przemysłowej, co ogranicza jej efektywność i planowanie inwestycji.

Oprócz ulgi, robotyzację wspierają również środki z Funduszy Europejskich, np. program „Automatyzacja i robotyzacja MŚP”, preferencyjne pożyczki BGK czy kursy online PARP i PFR. Funkcjonują też inne, ogólne instrumenty, jak ulga B+R czy ścieżka SMART. Mimo licznych inicjatyw ekosystem wsparcia jest rozproszony, przez co dostęp do informacji o możliwościach wsparcia bywa utrudniony, szczególnie dla mniejszych firm.

Wspieranie robotyzacji w Polsce powinno być realizowane w sposób wielowymiarowy – tak, aby nie tylko wzmacniać konkurencyjność gospodarki, lecz także przeciwdziałać polaryzacji społecznej, budować krajowe kompetencje technologiczne oraz zwiększać odporność na kryzysy. Brak takiego podejścia może pogłębić zależność od zagranicznych korporacji, zwiększyć nierówności społeczne i osłabić bezpieczeństwo technologiczne oraz gospodarcze kraju – mówi Filip Leśniewicz, starszy analityk z zespołu gospodarki cyfrowej w PIE.

15 rekomendacji na rzecz przyspieszenia robotyzacji w Polsce

Opublikowany raport zawiera 15 rekomendacji mających na celu przyspieszenie robotyzacji w Polsce. Rekomendacje można pogrupować w trzy bloki: instytucjonalno-regulacyjny, wsparcia przedsiębiorstw oraz społeczno-edukacyjny. Skuteczny rozwój robotyzacji wymaga bowiem zarówno zintegrowanych działań państwa, jak i stabilnych instrumentów wsparcia dla firm oraz inwestycji w rozwój kompetencji pracowników.

Wśród kluczowych propozycji znajduje się opracowanie narodowej strategii robotyzacji oraz utworzenie cyfrowej platformy informacyjnej dla przedsiębiorców. Zaproponowano również wprowadzenie mechanizmu „Przetestuj zanim zainwestujesz”, który pozwoli firmom – zwłaszcza MŚP – sprawdzić nowe technologie przed podjęciem decyzji inwestycyjnych. Jedną z ważniejszych rekomendacji jest także przedłużenie ulgi na robotyzację i jej dostosowanie do realiów mniejszych przedsiębiorstw.

Trzeci blok rekomendacji podkreśla konieczność przygotowania kadr do transformacji technologicznej. Wśród działań wskazano m.in. uruchomienie programu kształcenia ustawicznego, rozwój specjalistycznych studiów doktoranckich oraz organizację ogólnopolskich inicjatyw edukacyjnych, takich jak Tydzień Przemysłu i Technologii. Rekomendacje te mają wspierać zarówno rozwój gospodarczy, jak i adaptację społeczną do postępującej automatyzacji.