Zdrowie psychiczne: czy to temat tabu w miejscu pracy?

Przeczytaj także: Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego: problemy pracowników i firm

Otwartość w czasach elastycznej pracy

Ostatnie lata na rynku pracy odznaczały się zacieraniem granic między życiem zawodowym i prywatnym, co zostało wywołane przez wejście pracy do naszych domów. Jak wynika z najnowszego raportu Rynek Pracy Specjalistów, łącznie 37% ogłoszeń aktywnych w serwisie Pracuj.pl w I półroczu 2023 roku stanowiły takie, które umożliwiały pracę zdalną, hybrydową lub dowolny wybór jednego z tych modeli. Pandemia odcisnęła swoje piętno na modelach pracy na całym świecie, ale to nie jedyna zmiana, którą wywołała. Ten czas był znaczący także dla zdrowia i dobrostanu psychicznego pracowników w skali globalnej.

Temat ten w swoim badaniu porusza Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. Co ciekawe, badanie wskazuje pewne pozytywne tendencje. 50% badanych odpowiedziało bowiem, że po pandemii łatwiej jest im rozmawiać o zdrowiu psychicznym w pracy.

Trudne tematy wciąż trudne

Na polskim rynku pracy trudne tematy wciąż są… trudne – tak wynika z odpowiedzi udzielonych przez respondentów Pracuj.pl. Badanie pokazuje jednoznacznie, że pomimo popularności pracy zdalnej i coraz większego przenikania się życia zawodowego i prywatnego, w ograniczonym stopniu dzielimy się naszymi osobistymi kłopotami w miejscu pracy. Mniej niż połowa, a dokładnie 40% badanych wskazuje, że bez oporów rozmawiają w pracy na takie tematy.

Jeszcze mniej, bo 28% deklaruje, że może otwarcie rozmawiać w pracy o problemach związanych ze zdrowiem psychicznym. Największą otwartość w tym zakresie prezentują osoby młodsze. Wśród badanych w wieku 18-24 lat, już blisko 4 na 10 nie ma problemu z rozmawianiem o swoim zdrowiu psychicznym w miejscu pracy. To wysoki wynik szczególnie w porównaniu do osób w wieku 55-65, wśród których tylko 26% jest otwartych na takie rozmowy. Dane te potwierdzają rosnącą świadomość i wrażliwość na kwestie związane z m.in. depresją w młodym pokoleniu pracowników. Jednocześnie należy podkreślić, że otwartość na opowiadanie o problemach psychicznych deklaruje nadal znacznie mniej niż połowa z nich.

Wyniki związane z otwartością na rozmowę o problemach w zakresie zdrowia psychicznego są szczególnie ważne w obliczu danych globalnych. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie, a w samej Polsce choruje na nią obecnie ok. 1,2 mln osób. Tym bardziej istotne staje się więc zadbanie o takie osoby, również na polu zawodowym. Niskie wyniki pod kątem dostępności możliwości rozmowy i programów wsparcia wskazują, iż jest to obszar, nad którym organizacje powinny pracować w najbliższym czasie.

Przełożeni nie są gotowi na trudne rozmowy

W momencie, gdy pracownik mierzy się z problemami w życiu osobistym, ważną rolę może odegrać bezpośredni przełożony. Jednak według badanych, szefowie nie są gotowi na takie sytuacje. Tylko 21% respondentów odpowiedziało twierdząco na pytanie, czy ich menedżerowie są przygotowani do wsparcia i rozmowy z pracownikiem przechodzącym przez ciężkie doświadczenia życiowe.

Poruszanie trudnych tematów może u menedżerów wiązać się z obawą o to, jak przeprowadzić taką rozmowę, aby nie naruszyć prywatności pracownika, jednocześnie okazując wsparcie. Z drugiej strony pracownicy mogą mieć wątpliwości, czy przyznanie się do problemów prywatnych nie wpłynie negatywnie na ich wizerunek w oczach szefa. Dlatego tak ważne jest, aby organizacje edukowały osoby zarządzające zespołami w zakresie tego, jak rozmawiać z pracownikiem w sposób empatyczny, ale bez naruszania prywatnej przestrzeni. Z kolei do samych pracowników powinny kierować działania pokazujące, że w firmie jest otwartość na trudne tematy i chęć niesienia wsparcia - komentuje Agnieszka Bieniak, Dyrektorka HR w Grupie Pracuj.

Porównując w tym zakresie grupy pracowników biurowych i fizycznych, widzimy, że przygotowanie przełożonych lepiej oceniają ci pierwsi, jednak także w tej grupie wyniki są niskie. ¼ spośród osób na stanowiskach biurowych deklaruje, że ich szefowie są przygotowani do rozmowy na trudne tematy prywatne dotykające ich podwładnych. Wśród pracowników fizycznych tożsamą deklarację składa 17% badanych.

Rola organizacji jest nie do przecenienia

Jak wskazują wyniki badania, wciąż jest dużo do zrobienia w zakresie pomocy dla osób przechodzących przez problemy osobiste. Zawodowo kluczowe jest nie tylko wsparcie ze strony menedżera czy zespołu, ale także rozwiązania systemowe na poziomie organizacji. W kontekście tego, czy firmy mają zaplanowane ustrukturalizowane działania związane z wsparciem osób w trudnej sytuacji życiowej, wyniki również nie napawają optymizmem.

Tylko 18% Polaków badanych przez Pracuj.pl deklaruje, że w ich firmach istnieją programy wsparcia dla osób przechodzących przez poważne choroby. Bardzo podobnie sytuacja wygląda w zakresie warsztatów i akcji edukacyjnych na temat wrażliwości i sposobów wsparcia współpracowników w trudnej sytuacji. Tylko 16% badanych potwierdza, że w takie działania są realizowane w ich miejscu pracy. Znaczącym jest, że różnice nie występują ani w podziale na płeć, ani wśród grup pracowników biurowych i fizycznych. Można więc przyjąć, że niewielki stopień wsparcia i szkoleń w obszarze wrażliwości na trudności innych pracowników jest uniwersalny dla całego rynku pracy.

Wyniki badania jednoznacznie wskazują, że przed organizacjami wciąż stoją wyzwania związane z wdrożeniem rozwiązań skierowanych do pracowników dotkniętych trudną sytuacją życiową. Patrząc jednak na to, jak wiele organizacji wprowadza działania, których celem jest dbanie o dobrostan swoich pracowników można założyć, że również ten temat zostanie wkrótce zaopiekowany przez pracodawców. Jeszcze kilka lat temu rzadkością były webinary o zdrowiu psychicznym, czy wizyty u psychologa w ramach pakietu opieki medycznej gwarantowanego przez firmę. Obecnie takie rozwiązania są bardzo popularne. To pokazuje, że pracodawcy chcą wdrażać nowe rozwiązania budujące wellbeing pracowników i wspierać ich w trudnych sytuacjach – komentuje Agata Grzejda, Młodsza Menedżerka ds. Komunikacji Wewnętrznej i Employer Brandingu w Grupie Pracuj.

W stronę większej wrażliwości

Badanie Pracuj.pl pokazuje, że pomimo zbliżenia się obszarów pracy i życia osobistego wciąż jest dużo do zrobienia w zakresie wsparcia pracowników przechodzących przez trudny czas i borykających się z prywatnymi problemami. Jak wykazują dane, polscy pracownicy uważają, że ich przełożeni nie są gotowy do podejmowania rozmów o trudnych sytuacjach z życia osobistego ani do wsparcia osób w potrzebie. Co więcej, nie dostrzegają też procesowych działań w organizacji.

Biorąc jednak pod uwagę rosnącą liczbę osób mierzących się z chorobami psychicznymi, coraz większą odpowiedzialność społeczną po stronie pracodawców, a także stale zmniejszającą się pulę pracowników na rynku pracy, naturalnym kierunkiem wydaje się rozwijanie działań wspierających osoby w trudnej sytuacji. Dziś bardzo istotne staje się udzielanie takiego wsparcia, z uwagi na to, że umożliwi to rozwój zawodowy mimo konieczności mierzenia się z problemami prywatnymi dużej grupie pracowników w skali globalnej. W dzisiejszych czasach to kwestia, której organizacje po prostu nie mogą zignorować.

O BADANIU
Badanie „Dobrostan w czasach niepewności” zostało przeprowadzone w marcu 2023 roku przez ARC Rynek i Opinia na zlecenie serwisu Pracuj.pl. Pomiar wykonany metodą CAWI wykonano na próbie 1736 Polaków w wieku 18-65. Struktura próby była kontrolowana biorąc pod uwagę płeć, wiek i wielkość miejscowości zamieszkania odpowiadających.