Automatyzacja (jeszcze) nie redukuje etatów

Przeczytaj także: Automatyzacja: wybawienie pracodawców, zmora pracowników?

Kurs na automatyzację firmy obrały już dawno temu, ale proces modernizacji przez minione dwa lata mocno nie przyspieszył. Przedsiębiorcy, którzy działali w warunkach niepewności, zamrażali inwestycje i skupiali się na rozwiązywaniu najbardziej namacalnych problemów związanych m.in. z przerwanymi łańcuchami dostaw, brakiem produktów i surowców czy ich rosnącymi cenami. Nie można mieć jednak wątpliwości, że rynek pracy się zmienia, a technologia odpowiada za gros tych przemian. Przypomnę analizę Pearson, z której wynika, że 20 proc. zawodów zniknie całkowicie, a 70 proc. ulegnie mniejszym lub większym zmianom. Firmy i pracownicy powinni się na to przygotować – wskazuje Krzysztof Inglot, ekspert ds. rynku pracy, założyciel Personnel Service S.A.

Automatyzujemy, ale powoli

Wybuch pandemii miał stać się katalizatorem zmian na rynku pracy i to nie tylko w związku z pracą zdalną, ale też automatyzacją. Miała być ona lekarstwem na brak dostępności pracowników. Okazuje się jednak, że to zjawisko nie jest tak nasilone, jak mogłoby się wydawać.

Z „Barometru Polskiego Rynku Pracy” Personnel Service wynika, że podczas gdy rok temu 38 proc. przedsiębiorców uważało, że w ich branży przyspieszyła automatyzacja, już w tym roku taką opinię wyraża 32 proc. firm. Najlepiej jest pod tym względem w logistyce (67 proc.) oraz IT (59 proc.) oraz w średnich przedsiębiorstwach (38 proc. vs. 29 proc. małych i 28 proc. dużych). Brak zmian w zakresie technologii w swojej branży deklaruje co drugi przedsiębiorca. Chodzi głównie o sektor HoReCa (80 proc. wskazań), budownictwo (73 proc.) oraz handel (53 proc.).

Istotny jest też region, w którym działa firma. Przyspieszającej automatyzacji w pandemii nie zauważyło 9 na 10 właścicieli z województwa podlaskiego oraz 8 na 10 z województwa zachodniopomorskiego.

Kiedy pytamy firmy o faktyczne działania związane z automatyzacją, co piąta przyznaje, że aktualnie w przedsiębiorstwie wdrażane są rozwiązania z zakresu automatyzacji lub/i robotyzacji, 17 proc. planuje to w niedalekiej przyszłości, a 19 proc. aktualnie nie planuje, ale nie wyklucza tego w kolejnych latach. Jakiegokolwiek planu automatyzowania działań w firmie nie ma 33 proc. przedsiębiorców. Zdecydowanymi liderami technologicznej rewolucji są duże firmy, wśród których co trzecia stawia na automatyzację. W grupie małych przedsiębiorstw podobne działania realizuje tylko 9 proc. z nich.

Nastawienie do automatyzacji zależy od wielu zmiennych. Jak pokazał tegoroczny “Barometr Polskiego Rynku Pracy” z większym entuzjazmem do tego tematu podchodzą przedsiębiorstwa o liczniejszej załodze. Już 4 z 10 przedstawicieli średniej firmy oraz co czwarty przedstawiciel dużej wskazuje, że jego przedsiębiorstwo jest raczej przygotowane do zwiększenia nakładów na robotyzację. W przypadku małych firm aż 60 proc. nie jest gotowa na taki krok. Warto jednak pamiętać, że zwiększenie poziomu automatyzacji mniejszej firmy w dłuższej perspektywie może mieć najlepsze efekty w postaci m.in. wzrostu biznesu, poprawy jakości działań, a tym samym zwiększenia konkurencyjności - podkreśla Krzysztof Inglot, założyciel Personnel Service S.A.

Nie boimy się robotów

Co drugi pracodawca zakłada redukcję etatów wynikającą z automatyzacji. Zwolnień z tego powodu nie przewidują raczej przedstawiciele budownictwa (63 proc.). Należy jednak docenić świadomość pracodawców, jeżeli chodzi o konieczność przekwalifikowania pracowników i wyposażenia ich w nowe umiejętności. Szkolenia z zakresu obsługi nowych systemów i maszyn planuje 44 proc. firm, a 21 proc. przekwalifikuje osoby, którym robot zabierze pracę. Dodatkowo, co piąta firma na razie nie planuje takich działań, ale nie wyklucza, że w przyszłości konieczne będą szkolenia dla pracowników lub ich przekwalifikowanie.

Niewielkie tempo automatyzacji uspokaja pracowników. 7 na 10 osób nie zauważyło, by w ostatnim czasie zatrudniająca ich firma modernizowała się technologicznie. Automatyzację miejsca pracy dostrzegło 16 proc. badanych, szczególnie z miast powyżej 500 tys. mieszkańców. Widać jednak dużą świadomość dotyczącą zmian. 44 proc. osób chce podnosić swoje kwalifikacje. Są to głównie osoby młode (67 proc. wskazań w grupie 18-24 lata vs. 22 proc. w grupie 55 lat i więcej). Tylko co trzeci pracownik nie zamierza się dokształcać. Motywacją dla zdobywania nowej wiedzy jest to, że chociaż nie widzimy przyspieszającej automatyzacji, już 17 proc. z nas zna kogoś komu robot zabrał pracę. Takie zjawisko zaobserwowali szczególnie młodzi pracownicy poniżej 25 roku życia (29 proc. wskazań). Z takim zjawiskiem nie spotkało się 7 z 10 zatrudnionych.

Metodologia badania
Rating Group: badanie pracowników z Ukrainy obejmowało osoby, które miały doświadczenia pracy w Polsce w ciągu ostatnich 5 lat. Byli to mieszkańcy czterech ukraińskich przygranicznych miast: Lwowa, Łucka, Tarnopola oraz Iwano-Frankowska. W sumie przebadano 400 respondentów metodą indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI). Maksymalny błąd pomiaru dla całej próby N=400 to +/- 4,9%. Wywiady z pracownikami zostały zrealizowane w terminie 7-16 lutego 2021 roku. Ogólnopolski Panel Badawczy Ariadna: badanie pracowników i pracodawców w Polsce przeprowadzono na ogólnopolskim panelu badawczym Ariadna metodą CAWI (Camputer-Assister Web Interview) w terminie 8-12 lutego 2022 roku.