Rozwój demograficzny Polski 2012

Przeczytaj także: Rozwój demograficzny Polski 2011

Rezultatem przemian w procesach demograficznych, a przede wszystkim głębokiej depresji urodzeniowej z lat 90-tych ub. wieku oraz z początku tego stulecia, jest gwałtowne zmniejszanie się liczby dzieci i młodzieży (0-17 lat). Wstępnie szacuje się, że w końcu 2012 r. ich udział w ogólnej liczbie ludności wyniósł ok. 18,3% (w 2000 r. - 24,4%; w 1990 r. - 29%).

Dzieci w wieku poniżej 15 roku życia stanowią obecnie ok. 15% ogólnej populacji wobec ponad 19% w 2000 r., natomiast w 1990 r. stanowiły ¼ ludności Polski.
W latach 2000-2008 – w wyniku wchodzenia w wiek produkcyjny (kobiety w wieku 18-59 lat, mężczyźni - 18-64 lata) osób urodzonych w okresie ostatniego wyżu demograficznego - obserwowano duże zmiany wśród ludności w tej grupie wieku - rosła zarówno ich liczba jak i udział w ogólnej populacji. Od 2009 r. odsetek tej grupy osób obniża się i w 2012 r. wyniósł 63,9%. W końcu 2012 r. udział ludności w wieku zdolności do pracy był o 3,1 pkt. większy od notowanego w 2000 r. (60,8%), a od 1990 r. wzrósł o prawie 6 pkt. Jednocześnie zahamowaniu uległ proces starzenia się zasobów siły roboczej (patrz wykres 12), tj. zmniejszyło się tempo przyrostu ludności w wieku produkcyjnym niemobilnym (powyżej 44 roku życia). Udział ludności w tym wieku obecnie wynosi 23,9% i jest o prawie 3 pkt. większy niż w 2000 r. Szacuje się, że od 2000 r. liczba ludności w wieku produkcyjnym zwiększyła się o prawie 1,4 mln, przy czym - praktycznie - cały ten przyrost dotyczył osób w wieku niemobilnym (wzrost o prawie 1,2 mln) i koncentrował się w latach 2001-2005 (o 1,1 mln). W okresie najbliższych 5-ciu lat można się spodziewać zmniejszania się liczby ludności w wieku produkcyjnym. Ubytek ten będzie w znacznie większym stopniu dotyczył ludności w wieku mobilnym niż niemobilnym nawet przy uwzględnieniu ustawowego przesunięcia wieku emerytalnego począwszy od 2013 r. Szacuje się, że w 2012 r. - w stosunku do 2011 r. - liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o ok. 117 tys., w tym o 100 tys. w wieku niemobilnym.

W ostatnich latach obserwowany jest także dalszy wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i więcej). Z danych wstępnych wynika, że w końcu 2012 r. ludność w wieku poprodukcyjnym liczyła ponad 6,8 mln osób, a jej udział w ogólnej populacji wyniósł 17,8% (w 2000 r. odpowiednio: 5,7 mln i prawie 15%, a w 1990 r. niespełna 13%). W stosunku do 2011 r. liczba osób w wieku poprodukcyjnym wzrosła o ponad 200 tys.

Coraz bardziej istotne stają się relacje między poszczególnymi grupami wieku ekonomicznego ludności, co obrazuje współczynnik obciążenia demograficznego. Obecnie na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 57 osób w wieku nieprodukcyjnym, podczas gdy w 2000 r. było ich 64 (w 1990 r. - 72). Znaczące zmiany można zaobserwować analizując wskaźniki cząstkowe, tj. relację liczby osób w wieku przedprodukcyjnym do produkcyjnego oraz odrębnie poprodukcyjnego w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym. Generalnie, niekorzystne zmiany dotyczą grupy wieku przedprodukcyjnego; aktualnie na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 29 osób w wieku przedprodukcyjnym oraz 28 osób w wieku poprodukcyjnym, podczas gdy w 2000 r. było to odpowiednio 40 i 24, zaś w 1990 roku – 50 i 22.

Zwiększa się także odsetek osób starszych (w wieku 65 lat i więcej - razem mężczyzn i kobiet). Obecnie osoby starsze stanowią ponad 14% ogólnej populacji, w 2000 r. ich udział wynosił 12,4%, a w 1990 r. – 10,2%.

Obserwowane w ostatnich latach zmiany demograficzne wskazują, że sytuacja ludnościowa Polski jest nadal trudna, także w najbliższej perspektywie nie należy oczekiwać znaczących zmian, które mogłyby zapewnić stabilny rozwój demograficzny. Niska liczba zawieranych małżeństw oraz zmiany występujące w trendzie urodzeń będą miały negatywny wpływ na przyszłą dzietność, zwłaszcza wobec utrzymującej się nadal wysokiej skali emigracji Polaków za granicę (szczególnie emigracji czasowej ludzi młodych). Niski poziom dzietności przy jednoczesnym korzystnym zjawisku, jakim jest wydłużanie się trwania życia będą powodować zmniejszanie się podaży siły roboczej na rynku pracy oraz wzrost liczby i odsetka ludzi w starszym wieku, jako efektu zaawansowanego procesu starzenia się polskiego społeczeństwa.