Ewolucja spamu 2003-2011

Przeczytaj także: Spam w VIII 2011 r.

„wolne” od sieci zainfekowanych komputerów: zainfekowane komputery rozsyłające spam można znaleźć teraz w Afryce Południowej oraz na dalekich wyspach Oceanu Spokojnego. Kraje rozwijające się przyciągają właścicieli botnetów ze względu na brak prawa antyspamowego oraz niski poziom bezpieczeństwa IT, podczas gdy kraje rozwinięte są dla nich atrakcyjne z powodu szybkiego, ogólnie dostępnego Internetu. Taki rozkład sygnalizuje koniec ekspansji geograficznej spamerów. Nie zostały już żadne terytoria.

Przyczyny migracji źródeł spamu

Na podstawie posiadanych informacji możemy wskazać kilka przyczyn zmiany rozkładu źródeł spamu według regionu.

1. Sukcesy na froncie prawnym Na przykładzie Chin widać, w jaki sposób rozkład spamu zależy od skuteczności prawa antyspamowego danego państwa: po wprowadzeniu w życie ustawy antyspamowej liczba niechcianych wiadomości pochodzących z Chin znacząco zmniejszyła się i obecnie wynosi mniej niż 1% globalnego ruchu spamowego. Ponadto, wprowadzenie pod koniec 2009 r. ostrzejszych zasad rejestracji adresów internetowych wykorzystujących domenę “.cn” spowodowało znaczny spadek liczby szkodliwych i spamerskich stron w tej strefie. Naturalnie oprócz uchwalania ustaw chroniących przed spamem i szkodliwym oprogramowaniem należy również zapewnić narzędzia niezbędne do egzekwowania takich ustaw i wygląda na to, że Chiny posiadają takie narzędzia.
   
   Kolejnym przykładem do naśladowania może być Australia. Wykres źródeł spamu według regionu pokazuje, że Australia i wyspy pacyficzne rozprzestrzeniają mniej spamu niż jakikolwiek inny region, mimo że Australia to duży kraj z szerokim dostępem do Internetu. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest obowiązująca obecnie australijska ustawa antyspamowa z 2003 roku – najostrzejsza ustawa chroniąca przed spamem. Australijski rząd włączył dostawców usług internetowych do aktywnej walki ze spamem: przepisy wymagają od nich wykrywania komputerów zombie w swoich sieciach (zainfekowanych komputerach użytkowników końcowych, które rozprzestrzeniają szkodliwe oprogramowanie i spam) i pomagania swoim użytkownikom w leczeniu zainfekowanych maszyn. Ponadto, użytkownikom oferuje się łatwe narzędzie do zgłaszania spamu: jedno kliknięcie myszki wystarczy, aby wysłać próbkę niechcianej wiadomości do organów państwowych odpowiedzialnych za walkę ze spamem.
2. Ekspansja geograficznaRozwój Internetu oraz jego globalna ekspansja spowodowały wzrost liczby państw rozprzestrzeniających spam. Przez ostatnie pięć lat spam zaczął być wysyłany z państw położonych w Ameryce Łacińskiej, Azji, na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Ekspansja geograficzna spamerów praktycznie dobiegła końca.
3. Zamknięcie botnetówZamknięcie botnetów wpływa na ilość i rozkład spamu w czasie rzeczywistym. Wprawdzie niektóre sieci zombie zawierają komputery zlokalizowane na całym świecie, zwykle jednak są skoncentrowane w jednym regionie. Zamknięcie centrów kontroli botnetów w określonym regionie prowadzi do znacznego zmniejszenia ilości spamu pochodzącego z tego obszaru.
4. Zamknięcie programów partnerskichTakie przypadki są rzadkie i w dużym stopniu zależą od aktywności organów ścigania. Najlepszym tego przykładem było zamknięcie programu partnerskiego SpamIt specjalizującego się w spamie farmaceutycznym, które miało miejsce w październiku 2010 r. i wywarło wpływ na treść oraz rozkład geograficzny spamu.

Wnioski i prognozy

Obecnie lwia część spamu jest rozsyłana przy pomocy botnetów – sieci zainfekowanych komputerów połączonych z centrami kontroli obsługiwanymi przez cyberprzestępców. Pozostały spam jest wciąż rozprzestrzeniany bezpośrednio z serwerów spamerów. Lokalizacja takich serwerów i botnetów zależy od wielu czynników, w tym od istnienia i skuteczności prawa antyspamowego w różnych państwach oraz działań antybotnetowych zarówno rządowych jak i pozarządowych inicjatyw. Ponadto, spamerzy biorą jeszcze pod uwagę takie czynniki, jak poziom wiedzy komputerowej i ochrony IT w danym kraju oraz częstotliwość aktualizacji oprogramowania na maszynach użytkowników.

Statystyki pokazują, że rozkład źródeł spamu na świecie jest dzisiaj jeszcze bardziej równomierny. Można to łatwo wyjaśnić tym, że zanika przepaść między krajami rozwijającymi się a rozwiniętymi pod względem dostępu do Internetu, podczas gdy jakość kanałów komunikacji wzrasta. Naturalnie, jest to proces, który może trwać całe dekady, ostatecznie jednak doprowadzi do sytuacji, w której wszystkie państwa będą równie atrakcyjne dla właścicieli botnetów.

Grupa państw BRICS (Brazylia, Rosja, Indie Chiny i Republika Południowej Afryki) oraz inne szybko rozwijające się kraje znajdą się w czołówce rankingu największych źródeł spamu, ponieważ są one szczególnie interesujące dla spamerów z punktu widzenia „prawa/ochrony IT/liczby użytkowników/prędkości łącza”.

Spodziewamy się, że ilość spamu pochodzącego ze Stanów Zjednoczonych wzrośnie, chociaż nie osiągnie wcześniejszego poziomu. Powszechny dostęp do Internetu oraz duża liczba użytkowników przyciągają uwagę właścicieli botnetów mimo wielu ustaw antyspamowych przyjętych w tym kraju oraz wysokiego poziomu ochrony IT. W maju 2011 r. Stany Zjednoczone zajęły 2 miejsce w rankingu państw, w których najczęściej wykrywano szkodliwe oprogramowanie w ruchu pocztowym, i od tego czasu nie spadły poniżej 4 miejsca, co bezpośrednio świadczy o obecności botnetów na tym obszarze.

Rok 2010 pokazał, że spam może być skutecznie zwalczany zarówno przy użyciu filtrowania jak i innych środków, takich jak zamykanie centrów kontroli botnetów oraz pociąganie winnych do odpowiedzialności karnej. Mamy nadzieję, że wszechstronne środki ochrony antyspamowej podjęte do tej pory będą stosowane również w przyszłości.