Walka z wypaleniem zawodowym - fakty i mity

Przeczytaj także: Wypalenie zawodowe z perspektywy dyrektora firmy

Jak badać wypalenie?

Najpopularniejszym podejściem jest korzystanie z inwentarza wypalenia zawodowego (Maslach Burnout Inventory, MBI). Wykorzystywanie MBI zakłada akceptację definicji wypalenia sformułowanej przez autorkę testu. Maslach i Jackson opisują wypalenie jako trójwymiarowy syndrom, cechujący się: wyczerpaniem emocjonalnym, depersonalizacją („negatywnymi i cynicznymi postawami i uczuciami wobec swoich klientów”) oraz obniżonym poczuciem dokonań osobistych („tendencją do negatywnego oceniania samego siebie, szczególnie w kwestiach związanych z pracą z klientami”). Zgodnie z ich poglądem syndrom wypalenia dotyczy wyłącznie osób, które „pracują z ludźmi w pewien określony sposób”. Tak więc, konsekwencją zaakceptowania takiej definicji było ominięcie wielu kontrowersji dotyczących samej natury wypalenia — przynajmniej jeśli chodzi o zawody, których istotą są usługi społeczne.

Początkowo wypalenie było opisywane raczej mało systematycznie przy pomocy tzw. obserwacji klinicznej. Jedną z pierwszych osób, która użyła terminu „wypalenie” był Freudenberger, z zawodu psychiatra o orientacji psychoanalitycznej, który zaobserwował wiele psychicznych i fizjologicznych symptomów wśród personelu szpitala, w którym pracował. Pomimo swej pierwotnej klinicznej podstawy, wypalenie nigdy nie doczekało się systematycznych metod obserwacji. Forney, Wallace-Schutzmann i Wiggers (1982) opracowali jednak ustrukturalizowany wywiad do oceny poziomu wypalenia. Niestety podejście to nie znalazło kontynuatorów, choć jest to obiecujący kierunek.

W kolejnej metodzie oceny wypalenia wykorzystywano rysunki projekcyjne (Haack, Jones, 1983). Najpierw poproszono 26 pielęgniarek o narysowanie jak bardzo czują się wypalone; później każdy z tych rysunków był niezależnie oceniany przez dwóch psychologów na czteropunktowej skali poziomu wypalenia, od „niewypalona” do „bardzo wypalona”. Tematami przewodnimi rysunków grupy bardziej wypalonej były: wyczerpanie, izolacja, regresja, bezsilność, stan rozbicia lub zranienia i poczucie przytłoczenia. Jednak, pomimo, że wyniki badań były pozytywne, metoda nie jest zbyt obiecująca, gdyż kryteria oceny rysunków są niejasne, a w konsekwencji, oceny — mało rzetelne.

W kolejnym, interesującym badaniu trafności odwoływano się do ogólnej własnej oceny wypalenia (Rafferty, Lemkau, Purdy, Rudisill, 1986). Poproszono 76 lekarzy rodzinnych, by opisali samych siebie w okresie ostatnich kilku miesięcy, pamiętając o następującej definicji wypalenia: jest to występująca u lekarzy tendencja do utraty entuzjazmu wobec swojej pracy i spadku efektywności w radzeniu sobie ze stresem wynikającym z, nasyconych emocjami, kontaktów z pacjentami. Symptomami mogą być: zmęczenie, wycofywanie się z kontaktów z pacjentami i kolegami, cynizm, poirytowanie, trudności z odprężeniem się po pracy, fizjologiczne objawy lęku i depresji, oraz poczucie zmniejszonego entuzjazmu i efektywności w pracy. Odpowiedzi badani udzielali na dziewięciopunktowej skali ocen, od „w ogóle niewypalony” do „bardzo wypalony”.

W badaniach zaleca się stosowanie kilku metod i podejmowanie decyzji co do faktycznego wypalenia dopiero po analizie wszystkich wyników. Pojedyncza metoda wydaje się być nie do końca miarodajna.



Więcej informacji na temat pochodzenia wypalenia zawodowego, jego istoty, przeciwdziałania, pomiaru oraz badania znajdziesz w książce „Wypalenie zawodowe” pod redakcją naukową Heleny Sęk (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009). Jest to siódmy tom serii „Nowe tendencje w psychologii”. Książkę znajdziesz w księgarni www.ksiegarnia.pwn.pl, wpisując w pole wyszukiwarki tytuł. Szukaj pomarańczowej okładki. Wykorzystanie za zgodą Wydawcy. Książka z racji ładunku wiedzy naukowej nadaje się głównie dla trenerów/szkoleniowców oraz lubiących czytać pracowników.