Korupcja w Polsce i na świecie 2006

Przeczytaj także: Korupcja w Polsce i na świecie 2008

Część komentatorów politycznych uważa, że przekonanie Polaków o wszechobecności korupcji nie odzwierciedla rzeczywistego rozmiaru tej patologii tylko jest efektem epatowania społeczeństwa aferami i skandalami przez media. Według Transparenty International, media miały ogromny wpływ na wzrost świadomości zagrożenia korupcją, natomiast nie są odpowiedzialne za wykreowanie obrazu rzeczywistości, który nie ma pokrycia w faktach. Chyba nie ma w Polsce ministerstwa, agencji rządowej, funduszu, jednostki samorządu terytorialnego czy przedsiębiorstwa państwowego w którym na przestrzeni ostatnich lat nie doszło do nadużyć na mniejszą lub większą skalę. W niektórych organach, tak jak w Ministerstwie Finansów, w Komendzie Głównej Policji, Agencji Mienia Wojskowego czy w samorządzie warszawskim działały zorganizowane szajki, powiązane ze światem przestępczym żerujące latami na majątku publicznym.

W innych jednostkach tak jak w Agencji Rozwoju Przemysłu, PKP, Poczcie Polskiej, czy w ZUS-ie skład grup marnotrawiących majątek publiczny w zamian za łapówki ulegał zmianie jednak rodzaj nieprawidłowości, jakich się dopuszczały regularnie się powtarzał. Sytuacja taka była możliwa, ponieważ brak było woli politycznej do zwalczania korupcji i likwidacji jej systemowych przyczyn, które od lat pozostają nie zmienne. Należą do nich: niejasność i niestabilność prawa, brak przejrzystości w działaniu administracji rządowej i samorządowej, nadmierna uznaniowość decyzji, lekceważenie sprawozdawczości i dokumentacji, brak odpowiedzialności osobistej za podejmowane decyzje, słabość systemu kontroli wewnętrznej, tolerancja dla zjawiska konfliktu interesów oraz brak skutecznych rozwiązań anty-korupcyjnych, wyrażający się głównie w słabości tzw. ustawy anty-korupcyjnej, która w dotychczasowym kształcie praktycznie pozbawiona jest instrumentów umożliwiających egzekwowanie jej przepisów.

Powyższe uwarunkowania instytucjonalne korupcji, dają się również zauważyć w zupełnie nowych dziedzinach takich jak dystrybucja funduszy strukturalnych. Nadmiernej sztywności i przeregulowaniu systemu na etapie aplikowania o wsparcie z funduszy unijnych i rozliczania projektów towarzyszy brak przejrzystości i niedostatek reguł i kontroli na poziomie selekcji projektów. (szczegóły patrz strona internetowa TI-Polska).

Niezależnie od krytycznej oceny obecnego poziomu korupcji w Polsce, należy zauważyć, że przełamanie trendu wzrostowego w postrzeganiu tego zjawiska jest bardzo pozytywnym sygnałem. Zmianę tą należy przypisać wypowiedzeniem przez nowy rząd zdecydowanej walki z korupcją oraz podjęciem działań mających na celu jej ograniczenie. Powstało Centralne Biuro Antykorupcyjne, zlikwidowano WSI, CBŚ dokonało szeregu spektakularnych zatrzymań w tym m.in. urzędników Ministerstwa Finansów, wydających przez całe lata decyzje korzystne dla przestępców i mafii, prominentnych polityków SLD, zamieszanych w ubezpieczanie elektrowni Opole, czy członków tzw. „układu warszawskiego” podejmujących niekorzystne dla miasta decyzje w zakresie gospodarki nieruchomościami w zamian za gigantyczne łapówki. Nowego tempa nabrały również wlokące się od lat śledztwa, np. w sprawie zabójstwa Generała Marka Papały, prywatyzacji PZU czy afery związanej z Laboratorium Frakcjonowania Osocza. Prokuratura rozpoczęła też przegląd śledztw, co do których istnieje podejrzenie, że zostały bezzasadnie umorzone, w celu podjęcia ich na nowo. Kolejnym działaniem dającym nadzieje na skuteczniejsza walkę z korupcje jest szeroko zakrojona reforma wymiaru sprawiedliwości, wdrażana przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

Wyniki Indeksu Korupcji Percepcji charakteryzują się pewnym bezwładem i na przestrzeni jednego roku nie odzwierciedlają w pełni zmian podjętych przez władze na rzecz przeciwdziałania korupcji. Jeśli zmiany te będą kontynuowane zwyżkowy trend IPK dla Polski powinien się utrzymać w przyszłym roku.

Dobranie się do skóry skorumpowanym urzędnikom i politykom, którzy przez całe lata byli nietykalni, jest zjawiskiem bardzo pozytywnym, z punktu widzenia ochrony majątku publicznego i elementarnego poczucia sprawiedliwości. Rozbijanie układów przestępczych na również walor prewencyjny, zwiększa bowiem ryzyko związane z dopuszczaniem się czynów korupcyjnych. Jednak z analiz i sygnałów docierających do TI-Polska wynika, że zmiany w funkcjonowaniu organów ścigania, w tym przede wszystkim prokuratury dotyczą niemal wyłącznie szczebla centralnego i nic nie wskazuje na to, żeby na sytuacja miała w najbliższym czasie ulec zmianie. Na poziomie lokalnym, szczególnie w małych i średnich miastach, prokuratorzy uwikłani są w lokalne układy z władzami samorządowymi, radnymi, przedsiębiorcami i sędziami. Bez uzasadnienia umarzają postępowania, odmawiają ich wszczynania, lub prowadzą sprawy tendencyjnie i nierzetelnie.