Pranie pieniędzy: jak walczyć z przestępczością finansową?

Przeczytaj także: Walka z korupcją: pomoże analiza danych

Opracowany przez Deloitte oraz Instytut Finansów Międzynarodowych (IIF) raport rzuca światło na problem prania pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, przyglądając się mu z perspektywy usługodawców finansowych i sektora publicznego. W opracowaniu podkreślono, że konieczne są jeszcze intensywniejsze działania, które umożliwiałyby sprawniejsze wykrywanie i blokowanie nielegalnego finansowania.

Jednocześnie autorzy raportu podkreślają, że walka z praniem pieniędzy trwa już od lat, a postępy na tym polu są znaczne. Powstała przed trzema dekadi Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) prowadzi działania na rzecz ograniczenia transgranicznej przestępczości finansowej i nieustająco identyfikuje nowe, dynamicznie rozwijające się obszary wymagające nadzoru i interwencji.

Główne obszary zainteresowania

Raport wskazuje na trzy główne obszary, którymi powinny znaleźć się w centrum zainteresowania opinii publicznej, jak i sektor prywatny.

Po pierwsze stabilność systemowa i społeczne skutki przestępstw o charakterze finansowym. Zmiany przepisów wprowadzone w następstwie światowego kryzysu bankowego, z pewnością zwiększyły stabilność międzynarodowego systemu finansowego. Mimo to w samej Unii Europejskiej, przechwytywanych jest mniej niż 1 proc. nielegalnych przepływów finansowych. Te szacunki nie uwzględniają faktu, że takie działania nie zawsze znajdują odzwierciedlenie w oficjalnych rejestrach systemu finansowego.

To wszystko oddziałuje na najbardziej wrażliwe grupy społeczne, często prowadząc do wykluczenia finansowego. Skorumpowani urzędnicy państwowi okradają budżety swoich krajów i zmniejszają zdolność rządów do finansowania usług publicznych, takich jak opieka zdrowotna i bezpieczna infrastruktura miejska. Analiza przepływów finansowych związanych z handlem w 148 krajach rozwijających się w latach 2006-2015 wykazała, że średnio 27 proc. transakcji było potencjalnie związanych z nielegalnym finansowaniem, z czego 45 proc. trafiało do zagranicznych ośrodków finansowych.

Po drugie, eksperci wskazują w raporcie na spadek skuteczności zwalczania zagrożenia przestępczością finansową. Na walkę z tą plagą branża przeznacza ogromne zasoby – ludzkie, finansowe i technologiczne. Podobnie sektor publiczny, a zwłaszcza FATF, niestrudzenie pracują nad wykorzenieniem procederu na całym świecie. Mimo to, system wciąż nie jest szczelny, co powoduje społeczne konsekwencje na skalę międzynarodową.

Po trzecie, raport identyfikuje sposoby zmiany przepisów regulujących globalną walkę z przestępstwami finansowymi. Mają one określić, w jaki sposób obecny system należy zreformować w ujęciu długoterminowym. Prace nad niektórymi z nich prowadzi już FATF, w innych przypadkach są to wytyczne dotyczące poprawy skuteczności wykorzystania np. danych wywiadowczych, którymi dzielą się organy ścigania i sektor finansowy na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

Jak podkreśla Adam Kwiecień, Manager w Zespole Forensic i Financial Crime w Deloitte, skuteczna walka z praniem pieniędzy i innymi rodzajami przestępstw finansowych będzie skuteczniejsza, jeśli dojdzie do połączenia reformy przepisów, zmian kulturowych i wdrożenia nowych technologii.

7 zaleceń dla poprawy efektywności zwalczania przestępstw finansowych

Na podstawie badań oraz opinii zebranych wśród kluczowych interesariuszy instytucji finansowych, organów ścigania i nadzoru, oraz podmiotów regulacyjnych i decydentów, eksperci Deloitte i IIF wskazali 7 zaleceń, których wdrożenie powinno podnieść efektywność zwalczania prania pieniędzy finansowania terroryzmu

1. Globalne usprawnienia systemowe w zakresie zarządzania ryzykiem przestępstw finansowych

Choć obowiązujące obecnie zasady AML/CFT (Przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu) w dużej mierze opierają się na wspólnym zestawie standardów FATF, to ich wdrażanie może się różnić w poszczególnych krajach bądź regionach. Niezbędne jest więc konsekwentne stosowanie globalnych standardów, dzięki czemu poprawia się ochrona systemów finansowych na skalę światową. W tym celu należy zwiększyć skuteczność wdrażania standardów i wytycznych FATF we wszystkich krajach oraz wyeliminować luki w systemie.

2. Rozwój partnerstwa sektora PPP

W centrum modelu AML/CFT opartego na działaniach wywiadowczych znajduje się partnerstwo publiczno-prywatne (PPP), czyli współpraca między instytucjami finansowymi, organami ścigania, decydentami i organami regulacyjnymi. PPP to nie tylko ważny pierwszy krok na drodze do osiągnięcia korzyści operacyjnych i wzrostu wydajności. Pozwala też budować relacje i prowadzić efektywny dialog między zainteresowanymi stronami. Dzięki możliwości szerszej koordynacji wprowadzanych ulepszeń PPP ułatwiają przepływ informacji, przez co mogą skutecznie zapobiegać wtargnięciom przestępców do systemu finansowego. Można na tym polu zrobić znacznie więcej niż do tej pory.

3. Poprawa transgranicznej i krajowej wymiany informacji

Skuteczność walki z zagrożeniami przestępczości finansowej można poprawić także dzięki lepszemu przepływowi informacji o sposobie działania przestępców, zarówno na szczeblu krajowym, jak i ponadregionalnym. Ma to kluczowe znaczenie dla przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z finansowania terroryzmu. Bez odpowiedniego wglądu instytucji finansowych, organów ścigania i agencji wywiadowczych w sposób wspierania tych działań, wysiłki mające na celu powstrzymanie terrorystów przed wyrządzaniem dalszych szkód na świecie nie przyniosą rezultatów.

4. Poprawa wykorzystania i jakości danych

Samo usprawnienie wymiany informacji nie jest jednak wystarczające. Równie istotny jest sposób przechowywania zgromadzonych danych, a także określenie zasad, które regulują dostęp do nich. Mimo podjęcia wszelkich starań, aby chronić prawa obywateli i ich prywatność, nie ma powszechnej zgody co do efektywnego sposobu i niezbędnego zakresu gromadzenia, systematyzowania, weryfikacji i udostępniania takich informacji.

5. Reformowanie systemów SAR

Obecny stan systemów raportowania podejrzanych aktywności (SAR) na całym świecie może stanowić wyzwanie zarówno dla instytucji finansowych, jak i organów ścigania. Skuteczność SAR można zwiększyć dzięki reformom, które pomogłyby w optymalizacji wykorzystania zasobów sektora publicznego i prywatnego.

6. Łagodzenie niespójnego lub niekonsekwentnego wdrażania standardów i wytycznych AML/CFT

Wdrażanie systemów zarządzania ryzykiem związanym z przestępstwami finansowymi wymaga dokładnej weryfikacji, aby obowiązujące standardy były spójne w wymiarze transgranicznym, a regulacje priorytetowo traktowały efektywną realizację założonych celów i osiągane rezultaty.
Niespójne lub niekonsekwentne stosowanie światowych standardów może tworzyć luki, które będą skutecznie wykorzystywane przez przestępców.

7. Usprawnienie technologii i zwiększenie zakresu jej wykorzystania do zwalczania nielegalnego finansowania

Rozwój nowych technologii i coraz powszechniejsze ich wykorzystanie wzmocniły wysiłki instytucji finansowych w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących przestępstw finansowych. Grupa G-20 i społeczność międzynarodowa powinny wspierać proces wprowadzania innowacyjnych rozwiązań technologii nadzoru finansowego, które mają pomagać w zwalczaniu przestępstw finansowych.

Instytucje korzystają z coraz szerszego wachlarza rozwiązań technologicznych wspierających funkcje AML, jednakże możliwości, w szczególności w zakresie analizowania danych w oparciu o sztuczną inteligencję, są znacznie większe.

Biorąc pod uwagę konsekwencje przestępczej działalności dla światowego systemu finansowego, a w szerszej perspektywie także problemy dotyczące kwestii społecznych, zapobieganie nielegalnym przepływom środków pieniężnych powinno być traktowane priorytetowo. Mimo coraz większych wysiłków lokalnych interesariuszy i licznych inicjatyw prowadzonych na szczeblu międzynarodowym, ramy regulacyjne nadal nie zapewniają instytucjom finansowym skutecznych narzędzi do walki z przestępczością finansową.

– Aby działania w tym zakresie były skuteczne, potrzebna jest współpraca sektora prywatnego i publicznego oraz ustandaryzowanie przepisów prawa. Dopiero wtedy uda się zapewnić instytucjom finansowym oraz jednostkom analitycznym odpowiednie narzędzia do wykrywania przepływów środków finansowych pochodzących z nielegalnych źródeł i do zapobiegania temu procederowi. Tworzenie szczelniejszych globalnych ram tej walki jest imperatywem biznesowym i społecznym – podsumowuje Małgorzata Wójcik-Czarnecka, Senior Associate w Zespole Forensic i Financial Crime w Deloitte.