Korupcja w sądownictwie na świecie

Przeczytaj także: Korupcja w Polsce 2007

Kluczem do zapobiegania działaniom tego typu są mechanizmy konstytucyjne i prawne, które chronią sędziów przed nagłym zwolnieniem lub oddelegowania bez prawa do bezstronnego dochodzenia. Ochrona ta zmierza w kierunku zapewnienia sądom, sędziom oraz ich wyrokom niezależności od nacisków z zewnątrz.

Równie problematyczne może jednak okazać się umożliwienie sędziom zasłaniania się przedawnionymi immunitetami, drakońskimi prawami dotyczącymi obrazy sądu lub pojęciem kolegialności, jak to dzieje się odpowiednio w Turcji, Pakistanie i Nepalu. Należy dążyć do równowagi pomiędzy niezawisłością i odpowiedzialnością, oraz do dużo większej przejrzystości, niż ta, którą zgodziło się wprowadzić większość rządów i organów sądowniczych.

Podstawą niezależności sądów jest zaufanie społeczeństwa. Postrzeganie tej instytucji jako integralnej ma szczególne znaczenie, ponieważ wspiera zaufanie do niej. Do niedawna naczelnik sądownictwa brytyjskiego był jednocześnie przewodniczącym wyższej izby parlamentu oraz członkiem organu wykonawczego, co prowadziło do konfliktu interesów. W USA wybór sędziów zakłócany jest obawami, że donacje na kampanie wyborcze sędziów nieuchronnie wpłyną na decyzje podejmowane przez sędziów.

Korupcja w polityce i sądownictwie wzmacnia się nawzajem. Gdy system sądownictwa jest skorumpowany, istnieje małe prawdopodobieństwo narzucenia sankcji na osoby dające łapówki oraz na przekupnych polityków. Następstwa takiej sytuacji sięgają daleko: co uczciwsi i nie skorumpowani kandydaci rezygnują z włączenia się do życia politycznego lub służby politycznej albo rezygnują ze swojej dotychczasowej działalności.

B. Łapownictwo

Łapownictwo może wystąpić na każdym szczeblu interakcji w sądownictwie. Urzędnicy sądowi mogą wymuszać pieniądze za czynności, które i tak należą do ich obowiązków; prawnicy mogą pobierać dodatkowe “opłaty” za przyspieszanie lub przedłużanie prowadzonych spraw lub za kierowanie klientów do sędziów, którzy biorą łapówki za wydawanie korzystnych wyroków. Sami sędziowie mogą przyjmować łapówki za opóźnianie lub szybsze rozpatrywanie spraw, za przyjmowanie bądź odrzucanie apelacji, wywieranie wpływu na innych sędziów lub po prostu podejmowanie określonej decyzji w danej sprawie. Badania opisane w poniższym raporcie dotyczące Indii i Bangladeszu pokazują, jak przeciągające się przerwy w rozprawach zmuszają ludzi do dawania łapówek, by przyspieszyć tok swoich spraw.

Gdy oskarżeni lub strony procesu mieli już wcześniej niską opinię o bezstronności sędziów i postępowania sądowego, są dużo bardziej skłonni do przekupywania urzędników sądowych, prawników oraz sędziów dla osiągnięcia swoich celów.

Należy pamiętać, że w krajach rozwijających się sądownictwo zajmuje się jedynie ułamkiem sporów. Tradycyjny system prawny oraz państwowe administracyjne procesy stanowią według szacunków 90% nielegalnych spraw w wielu częściach świata. Większość badań dotyczących systemów sądownictwa podkreśla ich znaczenie jako jedynej alternatywy dla opieszałych, kosztownych i skorumpowanych procesów rządowych, jednak te systemy również nie są wolne od korupcji i stronniczości. Przykładowo w Bangladeszu 'nagabywacze' wymuszają od powodów opłat twierdząc, że potrafią wpłynąć na skorumpowany zespół lokalnych osobistości powołany do rozwiązywania sporów zaistniałych we wspólnocie oraz do nakładania sankcji na jej członków. Ponadto, kobiety mają małe szanse dochodzenia do sprawiedliwości w systemie bagatelizującym ich prawa człowieka oraz prawa ekonomiczne.