Gospodarka obiegu zamkniętego: czy GOZ to szansa czy iluzja?

Przeczytaj także: System kaucyjny to dopiero początek, czyli (r)ewolucja w branży tworzyw sztucznych

Co poszło nie tak? Czy w gospodarce obiegu zamkniętego nie ma pieniędzy do zarobienia? Wiele wskazuje na to, że jest (a przynamniej powinno być) inaczej. Ten temat komentuje dr Piotr C. Sosnowski z Katedry Logistyki Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego.

Już prawie 60 lat temu Kenneth Boulding zwrócił uwagę opinii publicznej na ograniczenie zasobów Ziemi i konieczność oszczędnego gospodarowania nimi. Niedługo później Barry Commoner jako pierwszy przedstawił naukowe podstawy dla zamykania obiegu materiałów i energii. Od tego czasu opracowano mnóstwo pomysłów, możliwości oraz artykułów prasowych i naukowych w obszarze gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ). Wiele przedsiębiorstw podjęło próby bardziej lub mniej skutecznego wdrożenia GOZ w praktyce. Unia Europejska uczyniła transformację do GOZ wręcz jednym ze strategicznych filarów Wspólnoty. Co wydarzyło się do tej pory? Wciąż niewiele.

Raport „From talk to action: Paving the way for a circular economy in the consumer goods and retail industry” opracowany przez KPMG wskazuje, że istnieją sektory gospodarki, gdzie cyrkularność ma istotne znaczenie – np. elektronika użytkowa, towary luksusowe czy moda. Wśród korzyści, którym sprzyja wdrożenie GOZ w przedsiębiorstwie, należy wymienić:

• oszczędności surowców materialnych i energii;
• ograniczenie kosztów zarządzania odpadami;
• poprawę wizerunku przedsiębiorstwa;
• korzyści wynikające z nowych modeli biznesowych opartych na świadczeniu usług zamiast sprzedaży materialnych produktów;
• zwiększenie odporności na kryzysy surowcowe.

Według KPMG, stosowanie modeli GOZ pozwoliło przedsiębiorstwom na ograniczenie poziomu kosztów operacyjnych o 20% oraz zwiększenie lojalności klientów w sektorach handlu detalicznego i FMCG.

Istnieją przedsiębiorstwa działające globalnie, które deklarują skuteczne wdrożenie cyrkularnych modeli biznesowych w swojej działalności. Producent odzieży Patagonia wdrożył programy naprawy i powtórnego wykorzystania oferowanych wyrobów. Ford odzyskuje ponad 70% odpadów produkcyjnych poprzez powtórne wykorzystanie złomu metalowego i zużytych tworzyw sztucznych. System recyklingu wykorzystywany przez Della ma umożliwić wykorzystywanie 50% materiałów produkcyjnych pochodzących z odzysku do 2050 roku. Producenci sektora FMCG tacy, jak Colgate-Palmolive, Coca-Cola, Procter&Gamble czy Unilever skutecznie zwiększają odsetek tworzyw sztucznych z odzysku wykorzystywanych do wytwarzania opakowań.

Oznacza to, że istnieją firmy, których kierownictwo skutecznie wykorzystuje gospodarkę obiegu zamkniętego na szeroką skalę.

Niestety pojawiają się problemy wpływające na tempo i skuteczność transformacji do GOZ. Wśród nich należy wymienić pandemię COVID-19 oraz konflikty wojenne wpływające na rzeczywistość gospodarczą, m. in. wojnę w Ukrainie.

Należy zwrócić uwagę, że zarówno pandemia COVID-19, jak i wojna za naszą wschodnią granicą miały zarówno negatywny, jak i pozytywny wpływ na poziom cyrkularności w Polsce i na świecie – o ile oczywiście można mówić o korzyściach wynikających z tak tragicznych wydarzeń.

Z jednej strony pandemia COVID-19 spowodowała gwałtowny wzrost popytu na środki ochrony osobistej, które w dużej mierze są produktami jednorazowymi (np. maseczki ochronne czy rękawiczki lateksowe), a których odzysk jest utrudniony, jeżeli nie niemożliwy. Ponadto lockdowny na całym świecie skutkowały znacznym wzrostem sprzedaży e-commerce, a to z kolei zwiększeniem użycia jednorazowych opakowań wykorzystywanych do przesyłek kurierskich.

Z drugiej strony trudności związane z dostępnością wielu towarów na międzynarodowych rynkach oraz zakłóceniami działania globalnych łańcuchów dostaw podczas pandemii spowodowały wzrost znaczenia krótkich łańcuchów dostaw, zaopatrywania się u lokalnych dostawców (ang. local sourcing) i współpracy z lokalnymi (a nie zagranicznymi) partnerami biznesowymi (ang. onshoring).

Kiedy tylko świat uporał się z największym zagrożeniem pandemicznym od stu lat, Rosja rozpoczęła pełnoskalową inwazję na naszego wschodniego sąsiada. Z tego powodu mieliśmy do czynienia z zakłóceniami działania globalnych łańcuchów dostaw, niestabilnością na rynku surowców energetycznych i zahamowaniem zielonej transformacji energetycznej UE.

Niemniej, niestabilność na rynku surowców energetycznych spowodowała zwiększenie opłacalności inwestowania w odnawialne źródła energii, niezależne od paliw kopalnych. Oprócz tego uruchomione zostały inicjatywy na rzecz odbudowy Ukrainy w duchu ograniczania różnych rodzajów negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym promowania GOZ oraz wdrażania cyrkularnych modeli biznesowych (program EU4 Green Recovery East, EU4GRE).

Wartość wsparcia dla Ukrainy w ramach tej inicjatywy to 21,3 mln euro w latach 2025-2028.
Pod znakiem zapytania pozostaje, jakie efekty na gospodarkę obiegu zamkniętego będą miały inne trwające konflikty zbrojne (wojna między Izraelem a Iranem oraz konflikt między Indiami a Pakistanem) oraz kontrowersyjna polityka międzynarodowa prezydenta USA, Donalda Trumpa.

Źródła

1. BloombergNEF. (2023, January 18). The Leaders and Laggards in the Quest to Reach a Circular Economy | BloombergNEF. https://about.bnef.com/insights/finance/the-leaders-and-laggards-in-the-quest-to-reach-a-circular-economy/
2. Circle Economy Foundation. (2018). The Circularity Gap Report 2018.
3. Circle Economy Foundation. (2025). The Circularity Gap Report 2025.
4. EU NEIGHBOURS east. (n.d.). EU4Green Recovery East (EU4GRE). Retrieved June 27, 2025, from https://euneighbourseast.eu/projects/eu-project-page/?id=2684
5. Kessaria, S. (2020, October 29). Covid-19 Reshapes Global Circular Economy Practices. https://ksapa.org/covid-19-reshapes-global-circular-economy-practices/
6. KPMG. (2024). From talk to action: Paving the way for a circular economy in the consumer goods and retail industry. https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pl/pdf/2025/04/pl-gospodarka-cyrkularna-w-sektorze-dobr-konsumenckich-i-handlu-detalicznego.pdf
7. Maj, M. (2023). Gospodarka cyrkularna kołem się toczy. Puls Biznesu - Pb.Pl. https://www.pb.pl/gospodarka-cyrkularna-kolem-sie-toczy-1184776
8. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. (2025). Gospodarka o obiegu zamkniętym. https://www.parp.gov.pl/goz
9. Slachmuylders, H. (2021, June 10). Building back better after Covid-19 – the role of circular business models — Consumer Competition Market Blog. https://www.law.kuleuven.be/ccm/blog/posts/building-back-better-after-covid-19-the-role-of-circular-business-models
10. Turn your Waste into Value thanks to Circular Economy | Sfridoo. (2025). https://www.sfridoo.com/en/

dr Piotr C. Sosnowski