Sztuczna inteligencja w edukacji - szansa czy zabójca kreatywności?

Przeczytaj także: Sztuczna inteligencja w edukacji. Czy ChatGPT zmieni model nauczania?

Umiejętność wykorzystania sztucznej inteligencji w edukacji staje się dziś kluczowym elementem w szeroko rozumianym funkcjonowaniu uczelni wyższych. Bazując na ponad 20-letnim doświadczeniu w kraju i za granicą dostrzegam potencjał, jaki niesie ze sobą rozwój AI, ale także jego potencjalne zagrożenia.

Jednym z najbardziej obiecujących trendów jest zastosowanie AI w tzw. Experiential Education, czyli nauce opartej na doświadczeniach np. poprzez rozwiązywanie problemów (Problem Based Learning) czy realizację projektów (PBL - Project Based Learning). Już teraz możemy obserwować, jak na niektórych kierunkach np. Uczelni Łazarskiego PBL staje się rzeczywistością. Dzięki niemu studenci rozwiązują problemy pracując w grupach, przeprowadzają badania i integrują podstawy teorii i praktyk oraz zastosowanie wiedzy i umiejętności w celu opracowania realnego rozwiązania określonego problemu. Tego rodzaju podejście nie tylko zwiększa retencję wiedzy, ale także rozwija umiejętność krytycznego myślenia.

Trzeba natomiast zaznaczyć, że rozwój sztucznej inteligencji w edukacji wymaga równoczesnego przygotowania zarówno studentów, jak i wykładowców do współpracy z tą nowoczesną technologią. Nowo tworzony przedmiot "Podstawy AI", który zostanie wprowadzony na Uczelni Łazarskiego, stanowi doskonały przykład takiej inicjatywy. Studenci będą mieli okazję zdobyć praktyczne umiejętności w obszarze sztucznej inteligencji, co pozwoli im skuteczniej wykorzystać jej potencjał w procesie nauki i rozwoju zawodowego. Dzięki temu, proces nauczania stanie się bardziej efektywny i dostosowany do dynamicznie zmieniających się potrzeb rynku pracy.

Nauka oparta na doświadczeniach

Eksperci z firmy McKinsey szacują, iż średnia skuteczność tradycyjnej nauki opartej na wykładach wynosi zaledwie 10%, podczas gdy nauka poprzez doświadczenia może pochwalić się imponującą średnią skutecznością na poziomie 65%. Umiejętne zastosowanie sztucznej inteligencji ma potencjał nie tylko dla znaczącej poprawy metody PBL, poprzez wspomaganie wykładowców w procesie tworzenia i realizacji materiałów dydaktycznych.

AI otwiera zupełnie nowe możliwości przed samymi studentami, którzy będą mogli tworzyć problemy i projekty, nawet z dziedzin mało im znanych, jak i je realizować. Fascynujący świat interdyscyplinarnych badań i doświadczeń, obecnie ograniczony do wąskiej grupy ekspertów znających się na wielu dziedzinach nauki jednocześnie, może zostać otwarty dla wiele większej grupy osób.

Choć sztuczna inteligencja zaczyna odgrywać coraz większą rolę w dzisiejszym świecie, wiele zawodów wymaga unikalnych umiejętności ludzkich, których AI nie jest w stanie zastąpić. Dlatego też, mimo wszechobecności i potencjału sztucznej inteligencji, konieczność udziału nauczycieli i trenerów w procesie edukacji pozostaje niezmiennie istotna, choć można zaryzykować stwierdzenie, iż rola wykładowcy jako medium przekazującego wiedzę (z ang. talking head) bardzo szybko będzie ewaluowała i zanikała.

Nacisk na uaktualnianie i zastosowanie wiedzy w praktyce

W obliczu dynamicznie zmieniającego się rynku pracy wiele tradycyjnych zawodów przechodzi metamorfozę, a wpływ technologii, jak np. coraz większe wykorzystanie sztucznej inteligencji, wymusza na pracownikach potrzebę ciągłego kształcenia się, dostosowania i doskonalenia umiejętności. Istniejąca koncepcja tzw. lifetime learning – uczenia się przez całe życie, w świetle sztucznej inteligencji nabiera nowego znaczenia. Choć dla wielu obrona dyplomu kojarzy się z zakończeniem edukacji, wyzwania, ale i możliwości dzisiejszego świata mogą przygodę edukacyjną znacząco wydłużyć - tzw. bezpieczne i dobrze płatne zawody będą się szybko zmieniały.

Przykładem może być wprowadzanie Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF), który wymaga od księgowych przyswojenia nowego oprogramowania. Takie innowacje mają na celu usprawnienie pracy w zawodach księgowych i ułatwienie obsługi dokumentów finansowych w erze cyfrowej. To pokazuje jak istotne jest, aby edukacja była elastyczna i dostosowana do aktualnych potrzeb rynku pracy.

Współczesna edukacja powinna coraz mniej kłaść nacisk na przekazywanie wiedzy, a skupiać się na umiejętnościach wyszukiwania wartościowych danych z informacyjnego szumu, analizowania informacji, wyciągania wniosków, stosowania pozyskanej wiedzy. Nowoczesna edukacja już teraz przygotowuje studentów do świadomego wyboru ścieżki zawodowej. Ważne, aby uczelnie wspierały młodych ludzi w realizacji ich pasji i ambicji, umożliwiając im rozwijanie umiejętności w dziedzinach, które naprawdę ich interesują.

Planowanie kariery z AI

Rozwój sztucznej inteligencji otwiera także nowe perspektywy w planowaniu kariery zawodowej. Dzięki narzędziom opartym na AI, studenci mogą skorzystać ze wsparcia w identyfikowaniu swoich silnych stron, zainteresowań oraz predyspozycji, co może znacząco ułatwić proces wyboru ścieżki zawodowej. Sztuczna inteligencja jest w stanie analizować ogromne ilości danych, sugerując optymalne kierunki rozwoju zawodowego, które mogą być w pełni zgodne z indywidualnymi aspiracjami studenta. Dzięki temu, edukacja staje się bardziej spersonalizowana.

Wyobraźmy sobie sytuację, iż wyspecjalizowany model byłby w stanie przeanalizować wszystkie prace zaliczeniowe, wyniki kolokwiów i egzaminów, połączyć to z aktywnością studentów w mediach społecznościowych, przeanalizować ich siatkę znajomości i kontaktów oraz połączyć ich środowiskowo-kulturowe cechy w celu określenia najbardziej efektywnych wyborów zawodowych czy też ocenić prawdopodobieństwo sukcesu zawodowego w danej branży. Choć jeszcze niedawno takie rozważania byłyby czystą fantastyką, coraz to bardziej skomplikowane modele sprawiają, iż urzeczywistnienie ich jest bliżej niż myślimy.

Rozwój sztucznej inteligencji wnosi nowe możliwości do edukacji, wspomagając proces nauki, zwłaszcza rzez doświadczenia, w szczególności PBL. Jednakże w dalszym ciągu to wyjątkowe podejście nauczycieli pozostają kluczowe dla efektywnego przekazywania wiedzy i kształtowania umiejętności uczniów.

Czy AI zabija kreatywność?

Z jednej strony narzędzia oparte na AI mogą być nieocenionym wsparciem dla kreatywności. Dzięki nim studenci mają dostęp do zaawansowanych technologii, które mogą ułatwić proces tworzenia i eksperymentowania. Przykłady to generatory tekstu, narzędzia do grafiki komputerowej czy systemy wspomagające w projektowaniu. W rezultacie AI może być inspiracją do nowatorskich pomysłów i wspierać proces twórczy.

Z drugiej strony istnieje obawa, że nadmierne poleganie na sztucznej inteligencji może zahamować naturalną zdolność studentów do kreatywnego myślenia i rozwiązywania problemów. Jeśli nie zachęca się do samodzielnego myślenia i eksperymentowania, istnieje ryzyko, że kreatywność może ulec zahamowaniu. Łatwy dostęp do gotowych lub na szybko stworzonych dzięki AI rozwiązań może doprowadzić do coraz większych problemów z plagiatami, czysto odtwórczym i bezwysiłkowym podejściem do nauki oraz przyczynić się do ogarniającego zniechęcenia i przekonaniu, że sztuczna inteligencja w połączeniu z robotami wszystko za nas zrobi.

Kluczowym jest zatem znalezienie równowagi między wykorzystaniem AI jako narzędzia wspierającego kreatywność, a zachęcaniem studentów do samodzielnego myślenia i wyrażania własnych pomysłów. Właściwe podejście do wykorzystania sztucznej inteligencji może z pewnością wzmacniać kreatywność.

Czyli AI pomaga czy zagraża?

Podsumowując, wpływ sztucznej inteligencji na edukację nie jest jednoznaczny. Wprowadzenie AI otwiera nowe perspektywy i możliwości, zwłaszcza w kontekście nauki opartej na doświadczeniach, takiej jak PBL. Jednakże kluczowe jest odpowiednie wyważenie roli sztucznej inteligencji jako narzędzia wspierającego kreatywność oraz proces dydaktyczny nie zaś zastępującego samodzielne myślenie i zaangażowanie studentów.

Wartością dodaną sztucznej inteligencji w edukacji jest również jej potencjał w planowaniu kariery zawodowej, pomagający studentom w identyfikowaniu ich mocnych stron i predyspozycji. Jednakże choć sztuczna inteligencja może być wsparciem w procesie wyboru ścieżki zawodowej, nie zastępuje ona ludzkiej intuicji

Ostatecznie kluczem do sukcesu jest harmonijne współdziałanie technologii i ludzkiej intuicji, wiedzy oraz umiejętności. Edukacja nie powinna skupiać się na przekazywaniu faktów, lecz na kształtowaniu umiejętności analitycznego myślenia, kreatywności i samodzielności. Dzięki temu studenci będą mogli skutecznie wykorzystać potencjał sztucznej inteligencji, mając pewność, że ich rozwój nie będzie ograniczany, a wręcz przeciwnie stymulować i ukierunkować w coraz bardziej zautomatyzowanym i technologicznie zaawansowanym świecie.

Piotr Zieliński, ekspert w dziedzinie zarządzania usługami informatycznymi, bezpieczeństwa sieci i danych, wykładowca na Uniwersytecie Georga Waszyngtona, a także Dyrektor Akademickiego Centrum Technologii i Innowacji na .