Nadchodzi jawność wynagrodzeń. Czy jesteśmy gotowi?

Przeczytaj także: Rotacja na rynku pracy pozostaje stabilna

Polaków rozmowy o pieniądzach

Czy Polacy są gotowi na mówienie o swoim wynagrodzeniu, czy może krępują nas rozmowy o pieniądzach? Czy taka otwartość ułatwiłaby nam osiąganie satysfakcjonujących zarobków? Podejście pracodawców do tej kwestii może okazać się jednym z kluczowych elementów tej zmiany kulturowej.

Obecnie wkraczamy w odpowiedni moment, by podjąć rozmowy na ten temat. Unia Europejska jest w ostatniej fazie pracy nad nową dyrektywą o jawności wynagrodzeń. Głównym celem nowych regulacji jest zniwelowanie dysproporcji w zarobkach kobiet i mężczyzn, ale to nie jedyna zmiana, jaką wprowadzi nowe prawo. W zgodzie z założeniami ma ono pomóc w zwiększeniu transparentności i zasad dotyczących wynagrodzeń dla wszystkich. Jak jednak wynika z najnowszego badania Pracuj.pl przeprowadzonego w marcu 2023 roku, 81% Polaków nie słyszało jeszcze o planowanych zmianach, mimo że te już niedługo mogą wejść w życie.

W tej chwili nowymi przepisami zajmuje się Rada Europejska, a kiedy dokument zostanie podpisany i opublikowany w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, prawo wejdzie w życie po 20 dniach. Po zakończeniu tego procesu kraje członkowskie będą miały 3 lata na dostosowanie prawa krajowego do unijnych przepisów.

Serwis Pracuj.pl przeprowadził badanie, którego celem było przyjrzenie się postawom na lokalnym rynku pracy i sprawdzenie, czy Polacy są gotowi na wprowadzenie jawności wynagrodzeń oraz jak sytuacja w tej kwestii wygląda jeszcze przed implementacją nowego prawa.

Co więcej, w badaniu analizowane są czynniki, które kształtują poziom otwartości w społeczeństwie. Pracuj.pl przygląda się temu, z kim rozmawiamy otwarcie o naszych zarobkach i z czego to wynika.

W badaniu wzięło udział 1470 osób w wieku 18-65 lat. Inicjatywa powstała w ramach kampanii edukacyjnej Zarobki.Pracuj.pl “Wszystko, co chcieliście wiedzieć o zarobkach, ale baliście się zapytać”. W pierwszym tekście z serii dotyczącej postaw zarobkowych Polaków autorzy badania zajmowali się między innymi kwestią wpływu inflacji na sytuację polskich pracowników i pracowniczek.

Otwartość pracodawcy – widełki na wagę złota

W kwestii otwartości w sprawie wynagrodzeń wiele zależy od pracodawców. Dziś niemal połowa badanych (46%) dostrzega, że pracodawcy wyraźnie częściej niż jeszcze kilka lat temu przedstawiają oferowane wynagrodzenie w ofertach pracy. Widać, że to działa na potencjalnych kandydatów i że tego właśnie oczekują.

Ponad 7 na 10 osób wskazuje, że te oferty pracy, w których są podane zarobki, bardziej zachęcają do aplikowania, niż te, w których nie ma podanego wynagrodzenia. 49% respondentów deklaruje, że ma dla nich znaczenie, jeśli pracodawca przedstawia poziom oferowanych zarobków dopiero na rozmowie kwalifikacyjnej. Mamy więc do czynienia z pracownikami, którzy liczą na otwartość i oczekują transparentności w kwestii finansowej i jest to dla nich czynnik zachęcający.

Co więcej, Polacy jednoznacznie oceniają oferty przedstawiające oferowane zarobki jako skuteczniejsze – w ten sposób odpowiadało aż 70% badanych. W największej mierze zgadzają się z tym przedstawiciele pokolenia Z (74%), czyli najmłodszej grupy zasilającej obecnie rynek pracy. Jeszcze większa grupa ogółu badanych, bo aż 77% uważa, że zakres zarobków powinien być podawany już w każdym ogłoszeniu o pracę.

Co więcej, polscy pracownicy i pracowniczki oceniają lepiej nie tylko oferty, w których zawarte są widełki, ale także pracodawców, którzy w ogłoszeniach o pracę jasno informują, jakie jest wynagrodzenie na danym stanowisku. Niemal 8 na 10 kandydatów lepiej ocenia wizerunek pracodawcy, który stawia na transparentność w tym zakresie. Tu ponownie warto zwrócić uwagę, że największą grupą wyrażającą taką pozytywną opinię jest pokolenie Z (82%), które jest bardzo znaczącą grupą zasilającą rynek pracy.

Z badań wysuwają się jasne wnioski o tym, że pracodawcy, którzy zdecydują się zamieścić poziom zarobków w swoich ofertach – wygrywają najwięcej. Zarówno pod kątem wizerunkowym, jak i kadrowym.

Widzimy, że więcej niż połowa badanych (63%) na portalach z ofertami pracy chętnie korzystałaby z filtrowania ogłoszeń tylko do tych, które oferują oczekiwane przez kandydata zarobki. To istotny czynnik, który może rzeczywiście usprawnić procesy rekrutacyjne. Warto, aby pracodawcy brali te informacje pod uwagę już dziś, nie czekając na wprowadzenie nowych unijnych regulacji. Z danych wynika, że aż 49% osób wysłałoby swoją aplikację tylko na te oferty pracy, które mają podane widełki wynagrodzeń. Łatwo wykalkulować zatem, ile potencjalnych aplikacji może stracić pracodawca, który zdecyduje się nie mówić o tym, co oferuje – mówi Agata Roszkiewicz, Starszy Menedżer Zespołu Wynagrodzeń i Benefitów w Pracuj.pl.

Rozmowy o wynagrodzeniu w pracy

W kwestii podejścia do otwartości w pracy jesteśmy podzieleni. 39% badanych Polaków deklaruje, że w pracy rozmawiają otwarcie ze współpracownikami o swoich wynagrodzeniach. Porównywalna liczba respondentów (35%) wskazuje, że takich rozmów nie prowadzi. Najbardziej otwartą grupą w tej kwestii są ludzie młodzi – 45% osób z generacji Z rozmawia otwarcie o wynagrodzeniach (żadna inna grupa wiekowa nie przekracza w tym zakresie poziomu 39%).

Część z nas rozmawia, część nie, ale ponad połowa badanych jest gotowa na zmianę – 51% badanych uważa, że wysokość wynagrodzeń w ich firmach powinna być jawna. ½ respondentów deklaruje, że czuje się na to gotowa. Opory w tej kwestii wyraża 26% osób, co wciąż stanowi niemały odsetek pracowników, którzy podchodzą do zmiany sceptycznie. Tu ponownie najczęściej otwartością wykazują się „Zetki” – 57% z nich jest za transparentnością w kwestii komunikowania wysokości zarobków pracowników w firmie.

Dziś już 41% badanych wskazuje, że poziom zarobków ich współpracowników jest im znany. 28% osób nie zna tego poziomu, ale jest także duża skala niepewności – aż 31% respondentów zaznacza „ani tak, ani nie”, co oznaczać może, że zarobki swoich współpracowników znają, ale nie są pewni czy ich wiedza jest zgodna ze stanem rzeczywistym. W najmłodszej grupie widać największą otwartość w kwestiach finansowych. W pokoleniu Z niemal połowa badanych (49%) deklaruje, że wie, ile zarabiają ich koledzy z pracy. W pozostałych pokoleniach ta skala jest mniejsza, a najniższy poziom osiąga w grupie wiekowej 55-65 lat, gdzie podobną deklarację składa 37% badanych.

Rozmowy o wynagrodzeniu po pracy

W naszych domach sytuacja jest bardziej jasna, panuje tu większa otwartość niż w pracy. 65% badanych deklaruje, że zna wysokość zarobków partnera bądź partnerki. Pod kątem modelu prowadzenia domowego budżetu królują trzy podejścia, a najpopularniejszym z nich jest wspólny budżet domowy. Na taki system rozliczeń zdecydowało się 51% badanych. 38% par z kolei wspólnie opłaca rachunki, ale posiada oddzielne konta bankowe. 1/3 badanych (33%) stara się dzielić sprawiedliwie wydatkami, nie kontrolując tego jednak dokładnie.

Mamy więc do czynienia z otwartością w związkach, a co z pozostałymi bliskimi? Tu transparentność jest już nieco mniejsza. 44% badanych otwarcie komunikuje wysokość swoich zarobków członkom rodziny. ¼ respondentów deklaruje jednak, że nie rozmawia o tym z najbliższymi.

Nie jest zaskoczeniem fakt, że największą otwartość (57%) w zakresie rozmawiania z rodziną o zarobkach wykazuje pokolenie Z. Jednak różnica pomiędzy pokoleniami jest naprawdę znacząca, bowiem „Zetki” przewyższają swoją otwartością aż o 12 punktów procentowych kolejną pod tym kątem grupę, czyli silver generation, w której o zarobkach otwarcie mówi 45% respondentów. W naszych badaniach już od dawna przyglądamy się z młodym osobom, badamy tę kwestię i widzimy, że ich domowe nawyki przenoszą się na życie zawodowe. Na rynku pracy zachodzi ewolucja, a pod wpływem nowego obecnego na nim pokolenia ma on szansę stać się środowiskiem bardziej otwartym na zmiany.
– mówi Konstancja Zyzik, Ekspertka ds. rekrutacji i rozwoju talentów w Pracuj.pl.

W związkach jesteśmy stosunkowo otwarci na rozmowy o finansach, w pracy nieco mniej, a najmniej… wśród znajomych. Tylko 36% badanych otwarcie rozmawia o wysokości swoich zarobków z najbliższymi przyjaciółmi. Otwarci pozostają niezmiennie przedstawiciele pokolenia Z (47%). Niemal połowa najmłodszych uczestników rynku otwarcie rozmawia ze swoimi znajomymi o wynagrodzeniu. Może to wynikać z faktu, iż w momencie rozpoczynania kariery nie obawiamy się komunikować, że nasze zarobki są na określonym, nie najwyższym poziomie.

Większa trudność wiąże się z mówieniem o zarobkach w obliczu większego doświadczenia. Wówczas może nam się wydawać, że wysokość naszej pensji jest nieproporcjonalna do przepracowanych lat lub sądzimy, że nasi znajomi zarabiają więcej, niż my. 46% Polaków uważa, że podawanie kwot osiąganych zarobków znajomym w sytuacjach towarzyskich jest nieeleganckie. Taką opinię najczęściej wyrażają przedstawiciele starszych grup – 50% przedstawicieli silver generation zgadza się z tym stwierdzeniem.

Różnice zarobkowe pomiędzy nami a naszymi znajomymi mogą rodzić problemy w koleżeńskich relacjach. 39% badanych wskazuje, że te rozbieżności dochodowe bywają problemem choćby przy planowaniu wspólnych wakacji. Co ciekawe, to kobiety znacznie częściej wskazują ten problem – dostrzega go 44% pań w porównaniu do 35% panów. Istotnie częściej spotyka się z tym najmłodsze pokolenie (57%), w grupie wiekowej 22-34 lata ten procent spada już do 40%, a różnica między najmłodszym a najstarszym pokoleniem rynku pracy wynosi aż 24 punkty procentowe.

Wspólne wakacje to jednak niejedyne źródło problemów. Dla 39% badanych różnice zarobkowe między nimi a znajomymi bywają problemem także w codziennym życiu – przy planowaniu wspólnych aktywności towarzyskich. 29% respondentów wskazało, że rosnące różnice zarobkowe były powodem rozluźniania się z czasem części znajomości. 36% osób deklaruje, że nie rozmawia swobodnie o wysokości zarobków w gronie znajomych. 31% kobiet deklaruje, że wstydzi się rozmawiać o zarobkach w swoim najbliższym otoczeniu. Takie same odczucia ma 25% mężczyzn.

Potrzebna edukacja finansowa

Ponad połowa (53%) badanych wskazuje, że jako dzieci nie mieli do czynienia z edukacją finansową w żadnej formie – zajęć, szkolenia czy zabaw z obszaru zarządzania pieniędzmi. 41% osób z kolei wskazuje, że kiedy byli dziećmi, w domu rodzinnym nie rozmawiało się otwarcie o zarobkach. Co zaskakuje, widać także, że im młodsi rodzice, tym mniej tych rozmów się podejmuje.

Z badania płynie jednoznaczny wniosek: w Polsce brakuje powszechnej edukacji w tematyce zarobków. 7 na 10 badanych zauważa ten brak. Częściej problem jest widoczny dla kobiet (74%) niż dla mężczyzn (64%). Pomoc w tym zakresie mogłaby pojawić się w środowisku zawodowym. Niestety w tej chwili 57% badanych Polaków deklaruje, że ich pracodawca nie edukuje pracowników w dziedzinie zarządzania finansami. Tego rodzaju wsparcie otrzymuje 18% respondentów badania Pracuj.pl. Możliwości w tym zakresie najczęściej otrzymują osoby najmłodsze, a im starsza grupa zawodowa, tym rzadziej występuje edukacja finansowa.