Górnictwo i Energetyka – prognozy nie są optymistyczne

Przeczytaj także: Będziemy bronić węgla. Wywiad z Krzysztofem Tchórzewskim

Przebieg i objawy

Górnictwo (KBP) – coraz gwałtowniejszy, bardzo widoczne i nieodwracalne.

Fundowanie górnictwu kolejnych doraźnych kroplówek działających tylko chwilowo przestało mieć sens, bo przestało przynosić efekty. Powiedzmy sobie szczerze – mamy o 10 mln ton za dużo węgla energetycznego. Sprytni powiedzą – skasujmy import, skoro plus minus tyle węgla rocznie kupujemy za granicą. Owszem, tylko jest on a) tańszy niż nasz b) nie tylko energetyczny c) tak rząd może mówić kontrolowanej przez siebie energetyce (PGE, Energa, Enea, Tauron), a przypomnę jednak, że działają u nas również prywatne firmy energetyczne – GdF Suez, EDF, Dalkia... a na rynku nie ma miejsca na sentymenty. Bo także w dużej mierze przez nie mamy w sektorze węglowym dzisiaj taką, a nie inną sytuację. Przecież to dlatego rząd próbował ubrać energetykę w buty górnictwa (wciąż nieskutecznie jak widać) tłumacząc, że to świetny efekt synergii. No ja jednak nie wiem, czy uszczęśliwienie Tauronu najbardziej nierentowną kopalnią Kompanii Węglowej (KWK Brzeszcze) da jakikolwiek pozytywny efekt, ale ja się nie znam. Tylko licznik bije, a leczenie z dnia na dzień będzie coraz droższe, gdy przyjdzie do zwrotu pomocy publicznej... (UE dopuszcza dotowanie wyłącznie zamykania kopalń węglowych; przypomnę, że gdy dopuszczała jeszcze publiczne pieniądze na inwestycje początkowe w górnictwie, to w Polsce kasa na to w budżecie znalazła się tylko raz – było to ok. 400 mln zł). Ktoś musi wreszcie przyznać, że bez zamknięcia najbardziej nierentownych kopalń nie ma szans na to, by te lepsze wciąż funkcjonowały. A z planu zamknięcia kilku zakładów Kompanii zostały... no dobrze. Nie będę cytować „klasyka”.

Energetyka (KŚ) – Burzliwy.

W pierwszym kroku nie da się uniknąć zaangażowania energetyki w górnictwo. Zresztą stan górnictwa jest tak krytyczny, że nie ma innej możliwości, nawet jeśli upadnie to i tak energetyka nie uniknie mniejszego lub większego zaangażowania. Zresztą jedynym sensownym rozwiązaniem wydaje się selektywne wsparcie sektora górniczego poprzez przejmowanie kopalń najbardziej pasujących do danego profilu wytwórczego korporacji. Ale też i konieczność dość twardych restrukturyzacji. Niestety taki racjonalny scenariusz nie jest możliwy, ponieważ na dzień dzisiejszy chodzi o desperackie wypełnienie niemożliwej do realizacji strategii restrukturalizacji sektora ze stycznia – a najbardziej prawdopodobne jest angażowanie się energetyki w próby budowy Nowych Kampanii lub podobnych tworów, za pomocą wirtualnych udziałów lub piramid inwestycyjnych, które tylko zaangażują środki i wcześniej czy później doprowadzą do punktu wyjścia (i jeszcze boleśniejszej kuracji). Nie można zapomnieć o uwarunkowaniach politycznych i „przekleństwie” roku wyborczego, co powoduje, że wszelkie decyzje będą o co najmniej 12 miesięcy spóźnione, wszelkie strategie i programy nieaktualne i pisane od początku, a obietnice dla pracowników – zbyt wysokie i nierealistyczne. Im dalej tym może być jeszcze gorzej, bo będzie brakowało środków inwestycyjnych, a koszty zewnętrzne będą coraz wyższe. Nacisk jest z jednej strony, aby dostawy energii były nieprzerwane (co jest trudne wobec braku inwestycji), z drugiej, żeby energia była bardziej zielona (bo przecież cele klimatyczne) i miała mniej CO2 (też z uwagi na cele klimatyczne), ale i jeszcze ograniczenie, żeby nie podnosić cen energii dla odbiorców jest nie do pogodzenia. Energetyka będzie się wiec odbijała od jednej strony strategii do drugiej, przy okazji jeszcze dość dynamicznie zmieniając kadrę zarządzającą.

Finalna prognoza

Górnictwo (KBP) – może być jeszcze gorzej.

Jeśli ktoś myślał, że 2014 r. był najgorszym dla polskiego górnictwa węgla kamiennego, to był w błędzie. Ten będzie dużo gorszy, gdy spojrzymy na możliwe nawet 3 mld zł straty netto (w 2014 r. było to ok. 1,5 mld zł). Brak utworzenia Nowej Kompanii Węglowej przez brak pozyskania finansowania dla niej spowoduje, że górnictwo będzie po raz kolejny rozgrywane w jesiennej kampanii wyborczej. Niestety prawie wszystkie opcje polityczne wciąż powtarzają jak mantrę, że Polska węglem stoi i jest on gwarancją bezpieczeństwa energetycznego (bo to w sumie jest prawda), ale zapominają dodać, że nie jesteśmy zieloną wyspą (bez skojarzeń proszę), a na razie z UE nie wychodzimy. A nasza pozycja jest po prostu zbyt słaba, by przekonać Brukselę do tego, że potrafimy wydobywać tani węgiel i wykorzystywać go w czysty sposób. Niestety plany rozwoju czystych technologii węglowych i nakłady na badania w tym zakresie zawsze kulały, górnictwem wszyscy przerzucali się jak gorącym kartoflem, ale teraz przyjdzie czas na przełknięcie tej gorzkiej pigułki – czy się to politykom podoba, czy nie. Bo na razie poza diagnozą, że jest źle, żadna z opcji politycznych nie pokazała konkretnego planu działania dla śląskiego górnictwa. I obawiam się, że nie pokaże, bo go po prostu NIE MA. I nawet jeśli obecnej ekipie rządzącej uda się stworzyć Nową Kompanię Węglową, to nie wykluczone, że w roku 2016 ona po prostu padnie. Nie chcę nawet myśleć co się stanie, gdy także banki zażądają od kopalń zwrotu swoich pieniędzy. A pamiętajmy, że górnictwo nie jest sobie samo sterem, żaglem i okrętem. Jego upadek oznacza konsekwencje społeczne nie tylko dla górników i ich rodzin (branża zatrudnia w sumie ok. 100 tys. ludzi!), ale także dla energetyki, firm okołogórniczych, przemysłu ciężkiego... To konsekwencje dla całej gospodarki i warto, by ci, którzy nami rządzą czy będą rządzić mieli to na uwadze. Jednak im przydałby się też laryngolog – bo słuchać nie bardzo potrafią... Dlatego stawiam jednak bardziej na niekontrolowaną katastrofę niż kontrolowany upadek. Ale naprawdę wolałabym się tym razem pomylić.

Energetyka (KŚ) – Wielki problem jest nieunikniony.

W górnictwie obawiam się, że raczej możemy przekroczyć nawet 4 mld realnych strat, co w pewien sposób zaraz zostanie włożone do kieszeni energetyki. Jednak nie będzie spektakularnych, energetycznych bankructw lub upadłości, bo zawsze można przerzucić koszty na odbiorców (tu raczej problemy widzę w innych sektorach przemysłowych). Za to spokojnie można prognozować postępującą degradację wartości spółek, trudności z kapitałem i możliwościami nowych inwestycji, a finalnie szukanie oszczędności w firmach i restrukturyzacja, czyli coś, co dobrze znamy – protesty społeczne. Możliwe jest też przejście w kierunku strategii „przecież zawsze jakoś będzie” i dalsza wiara w to, że da się utrzymać i dawny mix z węglem na czele i wszystkie stanowiska pracy i dawną organizację i jeszcze na dodatek z taką samą ceną energii i bez problemów z Brukselą. O tym, że nie będzie tak jak dawniej, świadczy już modyfikowana strategia PGE po ostatnich odpisach aktualizacyjnych, ale może znowu o tym zapomnimy do zimy. Wcześniej czy później jakiekolwiek decyzje i działania będą bolesne – im wcześniej tym lepiej, że taka informacja zostanie realnie pokazana wszystkim obywatelom (rachunki za energię) i wszystkim pracownikom sektora (problemy ich przedsiębiorstw).

Górnictwo i Energetyka – kontrolowany upadek czy niekontrolowana katastrofa?

Oczywiście światli ludzie zawsze wolą kontrolowany upadek niż niekontrolowany spadek z dużej wysokości. W tym drugim przypadku już nic nie można zrobić poza zbieraniem szczątków ofiar. Ale żeby upaść w sposób kontrolowany, trzeba z góry podejmować decyzje i umieć elastycznie dostosowywać się do sytuacji, tu też ważna jest odwaga i chęć podejmowania decyzji. Zwykle umiejętnie spadają koty oraz wysokiej klasy akrobaci. Zdarza się to też niektórym, nielicznym politykom, w czym można upatrywać jedynej szansy na przyszłość…

Karolina Baca-Pogorzelska, dziennikarka, inżynier górnictwa trzeciego stopnia, autorka bloga

Prof. Konrad Świrski, Politechnika Warszawska, ekspert ds. energetyki, Prezes Zarządu