Rozwój demograficzny Polski 2013

Przeczytaj także: Rozwój demograficzny Polski 2012

Najczęściej mężczyźni żenią się „przed trzydziestką”; w 2012 r., ich średni wiek (mediana) zawierania małżeństwa wynosił 28 lat, tj. o ponad 3 lata więcej niż na początku lat 90-tych (w 2000 r. mieli średnio po niespełna 26 lat). Panny młode też są starsze, w 2012 roku miały - średnio - 26 lat, wobec niespełna 23 lat na początku lat 90-tych i prawie 24 - w 2000 roku. Nastąpiło przesunięcie wieku najczęstszego zawierania małżeństwa z grupy 20-24 do 25-29 lat, której udział (mężczyźni i kobiety razem) wynosi obecnie 42% (w 1990 r. – ok. 20%, a w 2000 r. – 28%). Nowożeńcy w miastach są o ok. 1,5 roku starsi od mieszkających na wsi.

Zmianie ulega także struktura poziomu wykształcenia nowożeńców – w 2012 r. ponad 47% panien młodych legitymowało się wykształceniem wyższym – (w 1990 r. – udział ten wynosił tylko 4%, natomiast w 2000 r. – 15%), średnim - ok. 36% - podobnie jak w 1990 r. (w 2000 r. – 46%). Największe zmiany dotyczą kobiet z wykształceniem zasadniczym zawodowym, które obecnie stanowią ok. 9% wobec 35%w 1990 r. i 25% w 2000 r. Mężczyźni także są lepiej wykształceni; w 2012 r. – ponad 40% nowożeńców legitymowało się wykształceniem średnim (w 1990 r. – 28%, w 2000 r. – 35%), studia wyższe ukończyło ponad 33% (wobec 5% na początku lat 90-tych oraz 13% w 2000 r.), a udział posiadających wykształcenie zasadnicze zawodowe zmniejszył się do 19% - o ponad połowę w stosunku do 2000 r. (w 1990 r. ponad 50% kawalerów skończyło co najwyżej szkołę zawodową).

Przedstawione zmiany stanowią kolejny przykład przeobrażeń zachodzących w zachowaniach ludzi młodych, którzy planując przyszłość najpierw inwestują w siebie – w edukację, w pracę, a potem w rodzinę.

W końcu 2012 r. w Polsce istniało ponad 9087 tys. małżeństw, tj. o ponad 22 tys. mniej niż rok wcześniej. Formalne rozwiązaniu małżeństwa następuje w wyniku prawnego orzeczenia rozwodu (30%) lub poprzez śmierć współmałżonka (70%).

Rozwody i separacje

Szacuje się, że w 2013 r. rozwiodło się ponad 66 tys. par małżeńskich – o blisko 2 tys. więcej niż rok wcześniej, współczynnik rozwodów (liczony na 1000 ludności) nie zmienił się i wyniósł 1,7‰.

W latach 1995-2002 orzekano ok. 40-45 tys. rozwodów rocznie, po czym od 2004 r. nastąpił gwałtowny wzrost ich liczby do 72 tys. w 2006 r. W ostatnich latach orzekanych jest ok. 60 tys. rozwodów rocznie. W 2012 r. na każde 10 tys. istniejących małżeństw 71 zostało rozwiązanych orzeczeniem sądu, podczas gdy na początku lat 90-tych było ich niespełna 50. W miastach intensywność rozwodów jest ponad 2-krotnie wyższa niż na wsi i wynosi odpowiednio: 89 i 42 na 10 tys. istniejących małżeństw.

Rozwiedzeni małżonkowie przeżywają ze sobą średnio ok. 14 lat - staż małżeński nieznacznie się wydłuża; z roku na rok są też trochę starsi. Statystyczny rozwiedziony mężczyzna miał w 2012 r. średnio 40-41 lat, legitymował się wykształceniem zasadniczym zawodowym (39%) lub średnim (32%), rozwiedzeni z wykształceniem wyższym stanowili ok. 17%. Kobiety były o ponad 2 lata młodsze i najczęściej posiadały wykształcenie średnie - 39%, wyższe - 27% lub zasadnicze zawodowe - 23%.

Wśród rozwiedzionych w 2012 r. małżeństw ok. 58% wychowywało ponad 54 tys. nieletnich dzieci (w wieku do 18 lat). Najczęściej (w 2012 r. 60% przypadków) sąd przyznaje opiekę nad dziećmi wyłącznie matce, natomiast wyłącznie ojcu – tylko w ok. 4% przypadków, a ok. 33% rozwiedzionym małżonkom przyznano wspólne wychowywanie dzieci.

Procedura prawnego orzekania separacji została wprowadzona w Polsce w końcu 1999 roku. Liczba orzekanych sądownie separacji szybko wzrastała - od ok. 1,3 tys. w 2000 r. do 11,6 tys. w 2005 r. Od 2006 r. następuje spadek liczby separacji - w 2013 r. orzeczono ich ok. 2,0 tys. Co roku odnotowuje się też kilka przypadków zniesienia separacji, tj. powrotu do małżeństwa, jednak większość pozostających w prawnej separacji małżeństw wnosi o rozwód.

Umieralność

Wstępne wyniki badań wskazują, że w 2013 r. zmarło ponad 387 tys. osób, tj. o ponad 2 tys. więcej niż w 2012 r.; współczynnik umieralności wyniósł 10,1‰ (wobec 10,0‰ w 2012 r.). W ogólnej liczbie osób zmarłych prawie 53% to mężczyźni.