Nadużycia gospodarcze w polskich firmach

Przeczytaj także: Nadużycia w firmach 2008

W odpowiedzi na pytanie o wewnętrzne mechanizmy wykrywania nadużyć, dwie trzecie respondentów, którzy padli ofiarą nadużyć stwierdziło, że najskuteczniejszym sposobem wykrywania nadużyć są rutynowe działania nadzorcze podejmowane przez kierownictwo. Odpowiedź ta jest optymistyczna, gdyż pokazuje, że dobry system kontroli wewnętrznej może znacznie pomóc w walce z tym problemem.

„Także zdaniem Deloitte sprawny system kontroli nie tylko ułatwia wykrycie nadużyć, ale także pozwala im zapobiegać, gdyż ryzyko przyłapania powinno ostatecznie powstrzymać ludzi przed popełnianiem przestępstw. Niestety, nie zawsze można tę teorię udowodnić, ale nasze doświadczenie potwierdza, że spółki posiadające skuteczny system zapobiegania nadużyciom są na nie mniej podatne i mają większe szanse na wykrycie popełnionego lub potencjalnego nadużycia na wczesnym etapie. Jest to szczególnie ważne, gdyż wczesne rozpoczęcie dochodzenia zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia sprawcy i odzyskania majątku,” powiedziała Maria Rzepnikowska.

Jak wynika z badania, polskie firmy mają jeszcze wiele do zrobienia w dziedzinie zapobiegania i wykrywania nadużyć i przestępstw gospodarczych. Świadczą o tym także opinie respondentów, z których niespełna jedna trzecia uważa, że wykrywalność nadużyć gospodarczych jest większa niż, a zdaniem 43% odsetek ten nie przekracza 75%.

Zdaniem Deloitte większość nadużyć można wykryć, jeżeli spółka wdrożyła skuteczny system reagowania.

Nasze doświadczenie potwierdza także informacje o wyrównywaniu strat spowodowanych nadużyciami. 25% respondentów twierdzi, że ich firmie nie udało się odzyskać żadnych strat, a prawie 35% uważa, że można odzyskać nie więcej niż 25% utraconego majątku.

Przy odpowiednich umiejętnościach można w wielu przypadkach odzyskać majątek utracony w drodze przestępstwa, nawet jeśli uzyskane w ten sposób środki ulokowano w zagranicznych bankach. Jeżeli straty są znaczne, zawsze warto zbadać możliwość windykacji.

Drugą najczęściej wymienianą przez respondentów metodą wykrywania nadużyć jest informacja przekazana przez pracowników, a trzecią - audyt wewnętrzny. Świadczy to wyraźnie o konieczności uświadomienia pracownikom ich obowiązków związanych z wykrywaniem i zapobieganiem nadużyciom, a także o znaczeniu silnej pozycji audytu wewnętrznego. Wprawdzie obowiązki audytu wewnętrznego nie obejmują wykrywania nadużyć, ale może on wskazywać obszary zagrożenia. Audytorzy wewnętrzni powinni także brać udział w zarządzaniu ryzykiem wystąpienia nadużyć oraz okresowo prowadzić badania skupione na zapobieganiu nadużyciom. Wszystkie te czynniki uzasadniają stworzenie silnego systemu kontroli, a przy tym powinny dać do myślenia osobom planującym popełnienie przestępstwa.

Zgodnie z wynikami licznych badań międzynarodowych, 67% (61% - 2003 r.) respondentów polskiego badania za głównych sprawców nadużyć uważa własnych pracowników, a zwłaszcza niższą kadrę menedżerską. Nie analizowaliśmy zależności między faktem popełnienia nadużycia przez kierownictwo i poziomem strat, ale wyniki innych badań pokazują, że menedżerowie zwykle odpowiadają za wszystkie nadużycia na znaczne kwoty. Wynika to z faktu, że mogą oni ominąć lub pokonać mechanizmy kontroli.

„Nikogo nie trzeba przekonywać, jak wielkie znaczenie miało dla gospodarki przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Mimo to większość uczestników badania (74%) wyraża pogląd, że wydarzenie to nie wpłynęło dotąd na poziom nadużyć gospodarczych. Ankietowani prezesi przewidują, że wejście Polski do UE zaowocuje zmniejszeniem łapownictwa i korupcji oraz zwiększeniem przestępstw komputerowych, powiedziała Maria Rzepnikowska.

Respondenci nie dostrzegają dużego związku między wejściem w życie Ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych i uważają, że poziom nadużyć nie uległ zmianie w wyniku wejścia tej Ustawy w życie.

Badanie naświetliło zjawisko nadużyć gospodarczych w polskich firmach i wykazało, że jest to poważny problem, który dotyczy wszystkich firm. W odczuciu respondentów problem ten będzie nadal występował, a zarządzanie związanym z nim ryzykiem mogą ułatwić odpowiednie mechanizmy kontroli. Nie można określić rzeczywistych kosztów nadużyć popełnianych w Polsce, ale z badania wynika, że są one bardzo wysokie, co nie może pozostawać bez wpływu na zyski spółek.

„Oprócz waloru diagnostycznego, jaki posiada raport Deloitte, jego zdecydowaną zaletą jest analiza funkcji kontrolnych stosowanych w firmach w celu przeciwdziałania nadużyciom. Mamy nieustającą nadzieję, że badanie przyczyni się do wzrostu świadomości tego zagrożenia wśród polskich firm i zachęci je do wdrażania skuteczniejszych systemów kontroli, tak aby zminimalizować straty i ułatwić wczesne wykrywanie nadużyć,” podsumował Jacek Wojciechowicz, z Banku Światowego.