Gaz łupkowy alternatywą dla energetyki gazowej?

Przeczytaj także: Wydobycie gazu łupkowego: Polska liderem

Środowiskowe uwarunkowania wydobycia gazu łupkowego

Poza oceną ilości gazu łupkowego na terytorium Rzeczypospolitej oraz ekonomicznymi uwarunkowaniami jego wydobycia, niemało kontrowersji i niepewności budzą kwestie związane z ochroną środowiska naturalnego. Krytyczni wobec idei wydobycia ekolodzy wskazują na cztery podstawowe zagrożenia, jakie nieść ma ze sobą szczelinowanie w poszukiwaniu tego surowca.

Pierwszym z zagrożeń jest duży pobór wody, jaki jest udziałem procesu szczelinowania. Jeden proces szczelinowania pochłania bowiem od 1.000 m3 do 2.000 m3 wody. Niewątpliwie zatem konieczna jest prawidłowa regulacja prawna dotycząca gospodarki wodnej, umożliwiająca skuteczne zarządzanie polskimi zasobami wodnymi.

Drugim, związanym z wodą zagrożeniem jest utylizacja wody zużytej. Po szczelinowaniu woda w części wraca na powierzchnię, jednak z uwagi na jej skład chemiczny nie jest możliwe zrzucanie jej do naturalnych zbiorników wodnych. Podkreślić należy, że woda użyta do szczelinowania nie jest dla środowiska naturalnego groźna, ale może mieć niekorzystny wpływ, dlatego też podlegać powinna utylizacji. Sam proces utylizacyjny nie jest skomplikowany, jednakże wymaga szeregu działań, choćby takich jak logistyka transportowa wody zużytej.

Kolejnym problemem podnoszonym przez ekologów jest ryzyko zatrucia wód gruntowych. Jednakże zgodnie z głosami ekspertów, choć zagrożenia jako takiego nie można wykluczyć, w Polsce uznać je należy raczej za znikome. Ostatnim, choć nie mniej ważnym, jest zagrożenie związane z zajmowaniem przestrzeni. Wydobycie gazu łupkowego wymaga bowiem znacznie większej ilości odwiertów niż ma to miejsce w przypadku gazu ze źródeł odnawialnych. Ma to dwojakie rezultaty – większy wpływ na tereny zielone, jeśli złoża zgromadzone są np. w okolicach terenów leśnych oraz możliwość uciążliwego oddziaływania na człowieka, tam gdzie złoża są umiejscowione w pobliżu zbiorowisk ludzkich. Z każdym z tych zjawisk można sobie jednak poradzić.

Ramy prawne wydobycia

Aktualnie ramą prawną dla działań związanych z wydobyciem gazy łupkowego jest ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U.05.228.1947 t.j. ze zm., „Pgg”), która nie przewiduje szczególnych procedur dla rozpoznania i wydobywania gazu ze źródeł niekonwencjonalnych. Oznacza to, że poszukiwanie i rozpoznawanie, a następnie wydobycie gazu łupkowego następuje w oparciu o te same zasady, na jakich wydobywany jest gaz konwencjonalny. Zarówno prace badawcze, jak i wydobywcze wymagają uzyskania odpowiednich licencji wydawanych przez Ministerstwo Środowiska. Co więcej, w celu uzyskania pozwolenia na wydobycie, potencjalny inwestor zmuszony jest uzyskać szereg zgód, w tym poza Ministerstwem Środowiska, od Urzędu Górniczego i lokalnego samorządu.

Wobec istnienia różnic w sposobie wydobycia gazu łupkowego i gazu konwencjonalnego, niezbędne jest wprowadzenie nowych regulacji prawnych, ułatwiających działanie przedsiębiorcom zainteresowanym inwestycjami w ten rynek. Sam obowiązek uzyskania zgody lokalnego samorządu dla każdego z wykonywanych odwiertów, w przypadku gazu łupkowego, przy którego wydobyciu konieczne jest dokonanie kilku lub nawet kilkunastu odwiertów, stanowi istotną barierę administracją dla rozwoju tego sektora gospodarki.

W ramach prac nowelizacyjnych Pgg planowane jest również połączenie licencji na prowadzenie prac badawczych z licencjami na wydobycie, w taki sposób, by przedsiębiorstwo prowadzące badania mogło płynnie, po przedstawieniu odpowiedniej dokumentacji, otrzymywać licencję wydobywczą. Ustawodawca zobowiązany jest również do implementacji do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy 94/22/WE z dnia 30 maja 1994 roku (tzw. dyrektywa węglowodorowa), wprowadzających obowiązkową procedurę przetargową poprzedzającą wydanie koncesji na poszukiwanie, rozpoznanie i wydobycie węglowodorów. Implementacja dyrektywy nastąpi poprzez nowelizację ustawy Prawo górnicze i geologiczne.

Podkreślić jednakże należy, że zmiany przepisów Pgg nie zaspokoją potrzeby skutecznej regulacji rynku gazu łupkowego. Niezbędna jest dalsza ingerencja w obowiązujące przepisy prawa, w szczególności w zakresie takich dziedzin jak: ochrona środowiska, gospodarka wodna, gospodarka gruntami, regulacje sektora energetycznego, regulacje dotyczące ochrony konkurencji, itp.

Potencjał

Rozwój rynku gazu łupkowego w Polsce, przy wystąpieniu szeregu określonych okoliczności, może okazać się szansą naszego kraju na zwiększenie wewnętrznego bezpieczeństwa elektro-energetycznego, poprzez uniezależnienie od dostaw ze Wschodu. Gaz ze źródeł niekonwencjonalnych może okazać się również odpowiedzią na potrzebę redukcji emisji gazów cieplarnianych i sposobem na spełnienia stawianych sobie przez Europę, a w tym i Polskę, celów ilościowych.

Na koniec trzeba wskazać, że obecna cena importowanego gazu ziemnego do Polski waha się w okolicach 340 USD za 1 tyś. m3, zaś koszt wydobycia gazu łupkowego w USA (na rynku konkurencyjnym, bogatym w przedsiębiorstwa wydobywcze) wynosi około 140-210 USD. Gdyby zatem udało się osiągną podobną opłacalność ekonomiczną, gaz łupkowy może okazać się alternatywą dla polskiej energetyki gazowej.

Maciej Jóźwiak, adwokat