Pozapłacowe koszty pracy główną barierą rozwoju MSP

Przeczytaj także: Lewiatan: sektor małych i średnich przedsiębiorstw 2007

Zmianom w makroekonomicznym otoczeniu przedsiębiorstw towarzyszyło w 2006 i w I połowie 2007 r. utrwalenie się pewnych tendencji i zmiana innych. „Utrwalenie” dotyczy wysokiej dynamiki spożycia indywidualnego. Jest ono efektem utrzymującej się wysokiej dynamiki wzrostu wynagrodzeń i wzrostu zatrudnienia. Ciągle dynamicznie rośnie sprzedaż detaliczna. W polskiej gospodarce nie ma zatem w chwili obecnej bariery popytu.

Gdy na początku 2006 r. PKPP Lewiatan przeprowadziła badanie kondycji sektora małych i średnich przedsiębiorstw i zapytała firmy, które nie inwestowały (było ich 40%), jaka jest przyczyna braku inwestycji – 71,3% wskazało (łącznie na 3 pierwszych miejscach jako najważniejsze przyczyny) słabą koniunkturę i brak popytu. W 2007 r. odsetek ten wyniósł 47,9% (dla 49% firm, które nie inwestowały). Na początku 2006 r. 18,7% przedsiębiorstw wskazywało popyt na dobra i usługi na rynku polskim jako czynnik pozytywnie wpływający na rozwój firmy, w 2007 r. – było to już 45,7%. Czyli jeszcze na początku 2006 r. przedsiębiorstwa bardzo wyraźnie widziały problemy dla swojego rozwoju przede wszystkim po stronie popytowej.

Dzisiaj sytuacja jest inna. Z badań NBP wynika, że problemy ze znalezieniem odbiorcy na produkowane wyroby ma obecnie jedynie 4,3% badanych przedsiębiorstw. Popyt nie jest już barierą rozwoju przedsiębiorstw. Firmy oczekują także utrzymania się wysokiego popytu na ich wyroby w przyszłości. Działalność firm wspomaga również współpraca z partnerami biznesowymi (długoterminowe kontrakty oraz współpraca z partnerami w biznesie), a także – dostęp do zewnętrznego finansowania.

Te czynniki nie są jednak wystarczające dla budowania trwałej przewagi konkurencyjnej przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Mimo, iż zwiększają one przychody i zyski, rosną ich udziały w rynku, to nie towarzyszy temu wzrost skłonności do inwestowania, w tym do inwestycji w B+R, MSP wycofują się ze sprzedaży na eksport, nie interesują się wprowadzaniem nowych produktów i usług na rynek, finansują działalność i inwestycje przede wszystkim ze środków własnych. MSP bazują na ciągle silniejszej od konkurentów działających na rynku UE pozycji cenowej, ale ta przewaga słabnie, a MSP nie zyskują innych przewag konkurencyjnych – opartych na jakości, innowacyjności, nowoczesnych kanałach dystrybucji.
Przyczyn takiego stanu rzeczy, wg przedsiębiorstw małych i średnich, należy szukać w barierach instytucjonalnych:

• Wysokich pozapłacowych kosztach pracy (wg 79,9% MSP)
• Braku przejrzystości, jednoznaczności podatków (wg 71,8% MSP – podatek VAT, 71% - podatki dochodowe)
• Ciągle zbyt wysokich podatkach i wysoki koszt ich pobierania (69,3% MSP)
• Nieelastycznym prawie pracy (63,5% MSP)
• Konkurencji ze strony szarej strefy, której istnienie jest pochodną regulacji ograniczających w sposób nieuzasadniony swobodę działalności gospodarczej (59,4% MSP)
• Braku wykwalifikowanych pracowników, który jest efektem braku rozwiązań instytucjonalnych dotyczących rynku pracy i edukacji (57,7% MSP)
• Nieefektywnych procedurach administracyjnych (56,9% MSP)
• Konkurencji ze strony uprzywilejowanych przedsiębiorstw sektora publicznego (53,4% MSP)
• Zatorach płatniczych, które tworzą się m.in. w wyniku nieefektywnych rozwiązań regulacyjnych (52,9% MSP)
• Niskim poziomie infrastruktury gospodarczej, która jest efektem koncentracji na transferach socjalnych, a nie na wydatkach prorozwojowych w planowaniu wydatków z budżetu państwa (41,3% MSP)
• Sytuacji politycznej w kraju (40,1%)

Małe i średnie przedsiębiorstwa wyczerpały już prawie swoje „krótkoterminowe” rezerwy konkurencyjności. Gdy przyjdzie okres osłabienia koniunktury – będą traciły swoje pozycje konkurencyjne, a w konsekwencji tego część z nich upadnie. Niezbędne jest przyspieszenie reform instytucjonalnych. Zdaniem PKPP Lewiatan tylko one mogą „otworzyć” MSP na działanie w długim okresie.