Fotowoltaika w Polsce: jak pokonać bariery hamujące inwestycje?

Przeczytaj także: Decyzje środowiskowe dla OZE - jakie zmiany?

Podczas gdy kraje Unii Europejskiej i reszta świata konsekwentnie stawiają na fotowoltaikę jako fundament transformacji energetycznej, Polska nadal boryka się z barierami administracyjnymi, które hamują rozwój tego sektora. Zostało niewiele czasu na dostosowanie przepisów do unijnej dyrektywy RED III, która wchodzi w życie w maju 2025 roku. Nowe regulacje zobowiązują państwa UE do uproszczenia procedur dla inwestycji OZE, w tym PV. Raport jasno wskazuje, że Polska musi działać już teraz, aby uniknąć spowolnienia w rozwoju sektora.

Fotowoltaika w Polsce rozwija się dynamicznie, co potwierdza rosnące zainteresowanie i duży potencjał tej technologii. Dzięki postępowi w produkcji paneli słonecznych oraz systemach magazynowania energii, energia z PV może stać się najtańszym i najpowszechniejszym źródłem w krajowym miksie energetycznym. Według raportu Global Market Outlook, Polska zajmuje 12. miejsce na świecie pod względem prognozowanego wzrostu sektora PV na lata 2024-2028. Ale obecnie sektor znajduje się w trudnym położeniu. Inwestorzy mierzą się z ryzykiem cenowym związanym z cenami ujemnymi oraz ryzykiem wolumenowym związanym z redysponowaniem – mówi dr Katarzyna Jabłońska-Przywecka, eskpertka Polskiego Stowarzyszenia Fotowoltaiki.

Główne bariery administracyjne i prawne w rozwoju PV

Raport wskazuje cztery główne przeszkody hamujące rozwój fotowoltaiki w Polsce:

• Długotrwałe procedury środowiskowe – uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może trwać nawet 12-18 miesięcy, a brak jednolitej interpretacji przepisów przez organy ochrony środowiska dodatkowo komplikuje proces inwestycyjny.
• Niepewność w zakresie planowania przestrzennego – nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadza zmiany, które mogą negatywnie wpłynąć na możliwości lokalizacji instalacji PV.
• Problemy z przyłączaniem do sieci – uzyskanie warunków przyłączenia do sieci elektroenergetycznej wiąże się z licznymi odmowami, brakiem transparentności operatorów oraz długim czasem oczekiwania na decyzje administracyjne.
• Brak systemowych rozwiązań – obecne regulacje nie pozwalają na równoległe prowadzenie procedur administracyjnych, co dodatkowo wydłuża czas realizacji projektów.

Rekomendacje na rzecz usprawnienia procedur

Autorzy raportu wskazują szereg rekomendacji mających na celu uproszczenie i przyspieszenie procesu inwestycyjnego, w tym:

• Wprowadzenie maksymalnych terminów dla wydawania kluczowych decyzji administracyjnych.
• Możliwość równoczesnego uzyskiwania decyzji środowiskowych oraz planistycznych.
• Standaryzacja i cyfryzacja procedur administracyjnych poprzez stworzenie jednolitych wzorów wniosków oraz systemów elektronicznych do monitorowania postępów postępowań.
• Ujednolicenie interpretacji przepisów i zwiększenie przejrzystości decyzji podejmowanych przez organy administracji publicznej.

Skala i waga wyzwań stojących przed inwestorami w sektorze fotowoltaiki jest znaczna, począwszy od konieczności uzyskania szeregu decyzji i pozwoleń administracyjnych w łańcuchowym procesie inwestycyjnym, przez brak dedykowanych regulacji, po różnice w praktyce stosowania prawa przez właściwe organy – podkreśla dr Dariusz Mańka, Dyrektor do spraw prawnych i regulacji w Polskim Stowarzyszeniu Fotowoltaiki.

Jest to pierwsze na rynku kompleksowe opracowanie barier w realizacji procesu inwestycyjnego farm PV. Przeprowadziliśmy szeroko zakrojone badania w branży – na próbie ponad 200 podmiotów - i wysłuchaliśmy ich głosu. Wszyscy ankietowani zgodnie wskazali na problem nadmiernej długości postępowania na każdym z etapów inwestycji. Wynika to z tzw. łańcuchowego procedowania z uzyskiwaniem poszczególnych decyzji. Tzn. żeby móc uzyskać jedną decyzję, trzeba mieć wcześniej uzyskaną już inną decyzję. Głównym etapem, który jest źródłem największych problemów, jest etap związany z przyłączeniem – mówi dr Magdalena Porzeżyńska, Partner w Kancelarii Brysiewicz Bokina i Wspólnicy.

Proces inwestycyjny trwa średnio od 3 do 6 lat. Większą część tego okresu przedsiębiorcy ponoszą nakłady, ale nie mają pewności, czy w ogóle będą w stanie ten projekt zrealizować. To ryzyko jest największe do momentu uzyskania technicznych warunków przyłączenia i podpisania umowy przyłączeniowej. Do niedawna statystyka była taka, że na 10 realizowanych projektów inwestor mógł zrealizować jeden, chociaż w ostatnim czasie uzyskanie warunków przyłączeniowych to już rzadkość. Ale koszty realizacji tych projektów musiał ponieść, a to podnosi koszty zrealizowanych projektów i na koniec wpływa na cenę energii elektrycznej – mówi Ewa Magiera, Prezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Fotowoltaiki.

O raporcie
Raport powstał przy wsparciu European Climate Foundation na podstawie badań desk research, kwestionariuszy oraz konsultacji branżowych z udziałem przedstawicieli sektora fotowoltaicznego, w tym inwestorów, deweloperów oraz ekspertów ds. prawa energetycznego. Stanowi on kompleksową analizę obecnych problemów oraz zawiera konkretne propozycje zmian legislacyjnych.