Patenty i znaki towarowe pomagają start-upom

Przeczytaj także: EPO: kryzys to nie jest czas na patenty?

Z raportu wynika, że start-upy, które posiadają te dwa rodzaje praw własności intelektualnej na początkowych etapach – zalążkowych lub wczesnego wzrostu – mają średnio nawet 10,2 razy większe szanse na pomyślne pozyskanie finansowania.

Średnio 29% europejskich start-upów złożyło wniosek o zarejestrowanie praw własności intelektualnej, choć obserwujemy znaczne różnice między różnymi sektorami przemysłu. Sektorem, w którym zdecydowanie najintensywniej wykorzystuje się prawa własności intelektualnej, jest biotechnologia: prawie połowa start-upów w tej branży wykorzystuje patenty lub zarejestrowane znaki towarowe. Inne sektory, które intensywnie wykorzystują własność intelektualną, to nauka i inżynieria (25% użytkowników patentów i 38% użytkowników znaków towarowych), opieka zdrowotna (20% użytkowników patentów i 40% użytkowników znaków towarowych) oraz produkcja (20% użytkowników patentów i 36% użytkowników znaków towarowych).

Posiadanie europejskich patentów i znaków towarowych wiąże się z jeszcze większą przewagą – wskaźnik zagwarantowania finansowania na wczesnym etapie jest ponad pięciokrotnie wyższy niż w przypadku krajowych praw własności intelektualnej (6,1 razy wyższy w przypadku znaków towarowych i 5,3 – w przypadku patentów). Przedsiębiorstwa typu start-up w dziedzinie najbardziej zaawansowanych technologii (tzw. start-upy „deep tech”) napotykają szczególne wyzwania przy opracowywaniu przełomowych technologii, ponieważ wymagają one dużych inwestycji i długiego czasu realizacji. Takie start-upy mogą zwłaszcza skorzystać z patentów i znaków towarowych, aby przyciągnąć „cierpliwych” inwestorów.

António Campinos, dyrektor Europejskiego Urzędu Patentowego, powiedział:

Start-upy są dynamicznymi katalizatorami innowacji i wzrostu gospodarczego. Mają potencjał do opracowania nowych rozwiązań, które mogą sprostać najpilniejszym wyzwaniom społecznym i zapewnić bardziej zrównoważoną przyszłość. Musimy zatem znaleźć sposoby na dalsze wspieranie naszych start-upów. W tym roku EPO poczyniło niebagatelne postępy dzięki wprowadzeniu jednolitego patentu, ale teraz nasze nowe obserwatorium ds. patentów i technologii [ang. Observatory on Patents and Technology] wprowadzi przełomowe narzędzie, EPO Deep Tech Finder, umożliwiające potencjalnym inwestorom identyfikację i ocenę start-upów korzystających z pionierskich i obiecujących nowych technologii. Umożliwiamy łączenie podmiotów kreatywnych z tymi, które mają zasoby do napędzania silnika innowacji – wszyscy mogą na tym skorzystać.

Dyrektor wykonawczy Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej, João Negrão, powiedział:

Wartości niematerialne i prawne stanowią obecnie zdecydowaną większość wartości przedsiębiorstwa, a formalne prawa własności intelektualnej, takie jak znaki towarowe, są nie tylko gwarancjami prawnymi dla inwestycji w wartości niematerialne i prawne, lecz także kluczem do zapewnienia finansowania i współpracy. Jest to szczególnie istotne w przypadku nowo powstałych, innowacyjnych przedsiębiorstw, które na początkowym etapie posiadają zazwyczaj niewiele aktywów poza kapitałem intelektualnym. Opublikowane dziś badanie pokazuje, że 27% objętych nim start-upów zgłosiło znak towarowy – to więcej niż w przypadku jakiegokolwiek innego prawa własności intelektualnej.

Dlatego tak istotne jest wsparcie, jakiego możemy im udzielić, nie tylko aby poczyniły pierwszy krok i zarejestrowały swoje prawa własności intelektualnej – i tutaj bardzo istotny jest fundusz Komisji Europejskiej na rzecz MŚP, wdrażany przez EUIPO wraz z krajowymi i regionalnymi urzędami ds. własności intelektualnej UE – lecz także na późniejszych etapach, dzięki inicjatywom takim jak wycena własności intelektualnej i usługa IP Scan. Widzimy jednak, że Europa pozostaje w tyle za innymi regionami świata, jeśli chodzi o finansowanie start-upów, dlatego musimy zwiększyć wysiłki na rzecz udoskonalenia własności intelektualnej jako narzędzia dostępu do finansowania, wzrostu i zrównoważonego rozwoju dla unijnych przedsiębiorstw, a w szczególności dla MŚP, tak aby nasze innowacyjne start-upy mogły się prężnie rozwijać.

Własność intelektualna w różnych krajach

Istnieją znaczne różnice w korzystaniu z praw własności intelektualnej w poszczególnych krajach europejskich. Najwyższy odsetek przedsiębiorstw typu start-up, które zgłosiły własność intelektualną, znajduje się w Finlandii i we Francji, gdzie wynosi po 42%. Start-upy z siedzibą w Niemczech (40%), Austrii (40%), we Włoszech (39%), w Norwegii (37%), Szwecji (34%), Danii (34%), Szwajcarii (32%) i Czechach (31%) średnio ubiegają się o więcej praw własności intelektualnej.

Przedsiębiorstwa z tych krajów są również najbardziej skłonne do zgłaszania znaków towarowych i patentów oraz do łączenia tych dwóch praw własności intelektualnej. Dotyczy to w szczególności start-upów z Austrii, Szwajcarii, Francji i krajów nordyckich.

Własność intelektualna w różnych branżach

Jeśli chodzi o sektory, zarówno z patentów, jak i ze znaków towarowych najintensywniej korzysta się w sektorze biotechnologii – niemal połowa start-upów w dziedzinie biotechnologii w Europie ubiega się o jedno lub oba te prawa własności intelektualnej. 48% start-upów biotechnologicznych zgłosiło patent, a 47% – znak towarowy. Jest to sektor z najwyższym odsetkiem start-upów posiadających zarówno patent, jak i znak towarowy (31%). Sektorem z drugim najwyższym odsetkiem start-upów posiadających prawa własności intelektualnej jest nauka i inżynieria (47%), przy czym 38% firm zgłasza znak towarowy, a 25% składa zgłoszenia patentowe.

Wyniki są podobne w sektorze opieki zdrowotnej i produkcji, gdzie 40% firm w każdym z sektorów zarejestrowało patent albo znak towarowy.

O ile wszystkie produkty i usługi mogą być oznaczone marką, a marki te mogą być chronione dzięki rejestracji znaku towarowego, o tyle istnieje wiele sektorów, w szczególności usługowych, których innowacje nie posiadają zdolności patentowej. Podobnie jak wyżej wymienione sektory, inne branże intensywnie korzystające z patentów obejmują media i rozrywkę (21%), technologie informacyjne (20%), energię elektryczną (19%), zasoby naturalne (18%) i zrównoważony rozwój (17%). W odniesieniu do znaków towarowych inne intensywnie z nich korzystające branże to zrównoważony rozwój (37%), energia elektryczna (36%), sztuczna inteligencja (36%), rolnictwo i hodowla (36%) oraz zasoby naturalne (35%).

Podpora nowoczesnej gospodarki

Ekosystem start-upów w Europie odnotował w ostatnich latach gwałtowny wzrost. Według tabeli wyników OECD w zakresie finansowania MŚP i przedsiębiorców z 2023 r. w następstwie kryzysu związanego z COVID-19 we wszystkich gospodarkach zaobserwowano znaczny wzrost aktywności kapitału wysokiego ryzyka, przy czym w 2021 r. mediana wzrosła o 58,6% (w porównaniu ze wzrostem o 4,18% w 2020 r.). Krajowe stowarzyszenia venture capital zgłosiły jednak w tym samym raporcie, że wzrost kwoty inwestycji kapitału wysokiego ryzyka był szczególnie znaczący na późnych etapach i w przedsiębiorstwach skonsolidowanych, ale słabszy na etapie zalążkowym i wczesnym.

W projekcie sprawozdania Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego opublikowanym we wrześniu 2023 r. podkreślono, że dostęp do kapitału pozostaje istotną przeszkodą dla start-upów i scale-upów. Wiele z nich ma trudności z zapewnieniem inwestycji na wczesnym etapie rozwoju, w szczególności kapitału podwyższonego ryzyka i kapitału wysokiego ryzyka, które mają kluczowe znaczenie dla rozwoju ich działalności, opracowywania produktów i wchodzenia na nowe rynki.

Aby sprostać tym wyzwaniom, podjęto już różne inicjatywy UE, w tym utworzenie Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC) jako punktu kompleksowej obsługi na potrzeby identyfikacji, rozwoju i zwiększania skali powstających głębokich technologii i przełomowych innowacji.

W skomplikowanym środowisku start-upów patenty i znaki towarowe stają się ważnymi instrumentami konkurencyjności. Patenty nadają tym wschodzącym firmom kluczowe prawo: prawo do ograniczania innym możliwości przywłaszczania sobie ich pionierskich technologii. Nie tylko gwarantuje to innowacyjną przewagę tych przedsiębiorstw, lecz także mobilizuje je do uzyskania strategicznej przewagi na rynku. Znaki towarowe pełnią rolę bastionu prawnego, wzmacniającego inwestycje w wartości niematerialne i prawne. Te odróżniające symbole lub nazwy, jeżeli są prawnie chronione, stają się skuteczną tarczą, chroniącą wizerunek marki start-upa przed naruszeniem prawa.