Rozwój demograficzny Polski 2014

Przeczytaj także: Rozwój demograficzny Polski 2013

Obecnie prawie 80% dzieci w Polsce rodzi się w rodzinach tworzonych przez prawnie zawarte związki małżeńskie, jednocześnie od kilkunastu lat systematycznie rośnie odsetek urodzeń pozamałżeńskich. Na początku lat 90-tych ze związków pozamałżeńskich rodziło się ok. 6-7% dzieci, zaś w ostatnich latach ich udział wzrósł do 20-23%. Odsetek ten jest wyższy w miastach w 2013 r. wynosił prawie 26% (na wsi - ponad 20%).

Rosnący współczynnik dzietności pozamałżeńskiej wynika ze wzrostu liczby rodzin tworzonych przez związki kohabitacyjne, wzrasta także liczba matek samotnie wychowujących dzieci, tworzących rodziny niepełne – co wykazały wyniki ostatniego spisu ludności.

Małżeństwa

Z danych szacunkowych wynika, że w 2014 r. zawarto ok. 188 tys. nowych związków małżeńskich, tj. o ponad 7 tys. więcej niż rok wcześniej, współczynnik małżeństw wyniósł ok. 4,9‰ – o 0,2‰ więcej niż przed rokiem. Częstość zawierania małżeństw w miastach i na wsi jest podobna.

Rok 2014 jest pierwszym, w którym odnotowano wzrost liczby zawartych małżeństw po trwającym przez pięć lat spadku (wcześniej - w latach 2005-2008 - liczba nowo zawieranych małżeństw rosła). Jak wspomniano wcześniej wzrosty i spadki liczby zawieranych małżeństw mają wpływ na zmiany w liczbie urodzeń w perspektywie kolejnych 2-3 lat po zawarciu małżeństwa.

Niezmiennie wśród nowozawartych związków ok. 82% stanowią małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami (na wsi jest ich około 88%). Małżeństwa wyznaniowe, tj. zawarte w kościołach i jednocześnie zarejestrowane w urzędach stanu cywilnego, stanowiły w 2013 r. ok. 64% wszystkich zawieranych prawnie związków (na wsi stanowią prawie ¾ wszystkich formalnie zawartych związków).

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat zdecydowanie podwyższył się wiek nowożeńców (wykres 6). Na początku lat 90-tych ponad połowa mężczyzn zawierających małżeństwo nie osiągała wieku 25 lat, w 2013 roku było ich już tylko niespełna 17% (w 2000 r. – ok. 42%). Wśród kobiet udział ten zmniejszył się z 73% w 1990 r. do 62% w 2000 r., a obecnie wynosi 34%.

Najczęściej mężczyźni żenią się „przed trzydziestką”; w 2013 r. średni wiek (mediana) zawierania małżeństwa wynosił 29 lat, tj. o ponad 4 lata więcej niż na początku lat 90-tych (w 2000 r. mieli średnio po niespełna 26 lat). Panny młode też są starsze, w 2013 roku miały - średnio - 27 lat, wobec niepełna 23 lat na początku lat 90-tych i prawie 24 - w 2000 roku. W konsekwencji nastąpiło przesunięcie grupy wieku najczęstszego zawierania małżeństwa z 20-24 na 25-29 lat; jej udział (mężczyźni i kobiety razem) wynosi obecnie 40% (w 1990 r. – ok. 20%, a w 2000 r. – 28%). Nowożeńcy w miastach są o ok. 2 lata starsi od mieszkających na wsi.

Zmianie ulega także struktura poziomu wykształcenia nowożeńców – w 2013 r. wśród panien młodych dominowało wykształcenie wyższe (ponad 47%), w 1990 r. – udział ten wynosił tylko 4%, natomiast w 2000 r. – już 15%. Kolejne grupy to kobiety z wykształceniem średnim - ok. 36% (podobnie jak w 1990 r.; a w 2000 r. stanowiły 46%), a następnie z zasadniczym zawodowym, których udział zdecydowanie zmalał - do 9% (w 1990 r. stanowiły 35%, a w 2000 r. – 25%). Wzrósł także poziom wykształcenia wśród mężczyzn: w 2013 r. – ponad 40% spośród nich legitymowało się wykształceniem średnim (w 1990 r. – 28%, w 2000 r. – 35%), studia wyższe ukończyło ponad 34% (wobec 5% na początku lat 90-tych oraz 13% w 2000 r.).

Największe zmiany odnotowano w przypadku wykształcenia zasadniczego zawodowego - w 1990 r. ponad połowa kawalerów legitymowała się tym poziomem wykształcenia (w 2000 r. – 40%), a obecnie 18%, ale odsetek ten w dalszym ciągu pozostaje dwukrotnie większy niż u kobiet.

Przedstawione zmiany stanowią kolejny przykład przeobrażeń w zachowaniach ludzi młodych, którzy planując przyszłość najpierw inwestują w siebie – w edukację, pracę, a potem w rodzinę.