Środowiskowa pomoc społeczna w Polsce 2013

Przeczytaj także: Świadczenia rodzinne w Polsce 2013 r.

W strukturze beneficjentów pomocy społecznej według ekonomicznych grup wieku wystąpił niewielki spadek udziału dzieci i młodzieży w wieku poniżej 18 lat i niemal odpowiadający mu wzrost udziału osób w wieku produkcyjnym, przy czym w większej mierze przypadający na osoby w wieku produkcyjnym niemobilnym, czyli w wieku 45-59/64 lata.

W analizowanej zbiorowości dominują osoby w wieku poniżej 45 lat, a więc dzieci oraz osoby z pokolenia ich rodziców, które stanowią łącznie 74,9% ogółu beneficjentów w 2013 r. Osoby w wieku 45 lat i więcej stanowiły 25,2% populacji beneficjentów, w tym w wieku poprodukcyjnym – 2,5%.

Wśród beneficjentów pomocy społecznej 84,0% żyło w gospodarstwach wieloosobowych, a pozostałe 16,0% to samotnie gospodarujący.

Struktura beneficjentów pomocy społecznej według grup wieku w miastach i na wsi jest zróżnicowana. W miastach najliczniejszą podgrupę świadczeniobiorców stanowią osoby w wieku produkcyjnym mobilnym (duży odsetek samotnych matek oraz stosunkowo młodych bezrobotnych), znacznie też większy niż na wsi jest udział osób w wieku produkcyjnym niemobilnym. Na wsi największą zbiorowość stanowią osoby w wieku poniżej 18 lat, a odsetek osób w wieku produkcyjnym mobilnym, a więc w przedziale wieku 18 – 44 lata, wynosił tyle samo co w miastach. Udział osób w wieku 45 lat i więcej jest znacznie mniejszy.
W zbiorowości 844 tys. osób w wieku przedprodukcyjnym żyjących w rodzinach o dochodach poniżej kryterium uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej, 554 tys., czyli prawie 2/3 to uczniowie szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Te dzieci i młodzież ucząca się korzystają z form wsparcia również z innych systemów m.in.:

• ze świadczeń rodzinnych wypłacanych na te dzieci,
• z wyprawek szkolnych,
• z zapomóg i stypendiów szkolnych oraz stypendiów fundowanych przez organizacje pozarządowe.

Beneficjenci pomocy społecznej w gospodarstwach domowych o dochodach poniżej kryterium dochodowego, to generalnie osoby o niskim wykształceniu. Tylko niespełna 20% z nich w wieku produkcyjnym posiada minimum średnie wykształcenie, a dominują osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub podstawowym. To jedna z tych okoliczności, które co najmniej utrudniają ludności w wieku aktywności zawodowej z rodzin beneficjentów pomocy społecznej skuteczne ubieganie się o pracę lub wręcz zniechęcają do jej poszukiwania. Dla porównania w zbiorowości osób w wieku produkcyjnym ogółem (według NSP 2011) wykształcenie co najmniej średnie ma prawie 66% Polaków, a blisko 30% ma wykształcenie wyższe.

W 2013 r. wśród beneficjentów w wieku produkcyjnym żyjących w gospodarstwach domowych spełniających kryteria dochodowe, pracowało tylko 15,4%. Najczęściej są to osoby w przedziale wieku 35-44 lata. W tej grupie osób odsetek pracujących przekraczał 25%. Również udziały pracujących w liczbie beneficjentów w wieku 25-34 lata oraz 45-54 lata były relatywnie wyższe i wynosiły odpowiednio: 18,4% i 16,7%. Wśród osób w wieku poniżej 35 lat oraz starszych niż 54 lata, udziały te nie przekraczały 10%.

Prawie połowa beneficjentów pomocy społecznej w wieku 18 lat i więcej, żyjących w gospodarstwach domowych spełniających kryteria dochodowe nie ma własnych źródeł dochodu. Szczególnie istotny jest odsetek osób bez dochodu w wieku 45 lat i więcej, czyli z ekonomicznych grup wieku: produkcyjnego niemobilnego i poprodukcyjnego. Zastanawia liczna w tych grupach zbiorowość beneficjentów samotnie gospodarujących. Ponad połowa z nich to osoby bez własnych dochodów.

W obu grupach wieku produkcyjnego udział osób posiadających względnie stałe źródło dochodów – z pracy (najemnej stałej) oraz świadczeń emerytalno-rentowych kształtował się na poziomie około 20%. W analizowanej populacji, zwłaszcza w wieku poprodukcyjnym obserwuje się znaczącą obecność osób posiadających emeryturę lub rentę. Te świadczenia są niekiedy jedynym stałym źródłem dochodu wieloosobowej rodziny, zatem nawet relatywnie wysoki pojedynczy dochód nie chroni przed ubóstwem.