Środowiskowa pomoc społeczna w Polsce 2013

Przeczytaj także: Świadczenia rodzinne w Polsce 2013 r.

Wśród beneficjentów pomocy społecznej w wieku produkcyjnym, żyjących w gospodarstwach spełniających kryteria dochodowe ponad 50% to osoby bezrobotne. Jedynie w grupie wieku 18-24 lata prawie 60% to osoby bierne zawodowo; są to przeważnie uczniowie i – znacznie rzadziej – studenci.

Bezrobocie jest główną przyczyną ubóstwa i konieczności wspierania ubogich rodzin z tego powodu. Bezrobotni beneficjenci pomocy społecznej z gospodarstw ubogich stanowili 1/3 ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Odsetek ten rośnie do prawie 40% dla osób w wieku 35 lat i więcej2, chociaż wśród bezrobotnych kobiet udział ubogich beneficjentek pomocy społecznej maleje do poziomu około 30% w grupie wieku 55 lat i więcej – a więc tuż przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Podobne zjawisko zachodzi w przypadku mężczyzn.

Główną przyczyną bierności zawodowej osób w wieku produkcyjnym są problemy zdrowotne, czyli choroba lub niepełnosprawność. Jest to także druga (po bezrobociu) pod względem częstości występowania przyczyna ubóstwa rodzin osób niepełnosprawnych lub chorych. Znaczny odsetek osób w wieku produkcyjnym to bierni zawodowo z powodu opieki nad dzieckiem lub inną osobą w rodzinie.

Osoby w wieku poprodukcyjnym, znacznie rzadziej są w sytuacji wymuszającej konieczność korzystania z pomocy społecznej. W ogólnej liczbie ludności w wieku poprodukcyjnym, beneficjenci tej pomocy stanowili w 2013 r. niespełna 3%, w tym żyjący w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej, mniej niż 1%. W opisywanej zbiorowości beneficjentów, żyjących w gospodarstwach domowych o dochodach najniższych (na poziomie ubóstwa ustawowego) udział osób w wieku poprodukcyjnym wynosił 2,5%. Tak niskie wskaźniki uzależnienia od finansowej pomocy ze strony systemu pomocy społecznej wśród seniorów tłumaczy się tym, że o ile wśród osób w wieku produkcyjnym stałe dochody – głównie z pracy, posiada nieco ponad 16% beneficjentów, to odsetek posiadających stałe dochody (w postaci emerytur lub rent) wśród osób starszych sięga 50% i to są głównie beneficjenci żyjący w gospodarstwach wieloosobowych, gdzie dochód emeryta lub rencisty jest często jedynym stałym dochodem kilkuosobowej rodziny.

W 2013 r. udział niepełnosprawnych wśród beneficjentów pomocy społecznej żyjących w gospodarstwach domowych spełniających kryterium dochodowe wyniósł około 11%. Najczęściej były to osoby w wieku powyżej 40 lat. W liczbie beneficjentów w wieku produkcyjnym niemobilnym odsetek niepełnosprawnych wyniósł 26,7%, a w grupie beneficjentów w wieku poprodukcyjnym 33,8%.

W liczbie 21,8 tys. niepełnosprawnych beneficjentów spełniających kryterium dochodowe w wieku przedprodukcyjnym, 18,5 tys. czyli 85,0%, to dzieci w wieku poniżej 16 roku życia. Wśród osób niepełnosprawnych w wieku 16 lat i więcej, posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, największą grupę stanowią osoby niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym. Ich udział wyniósł od 56,3% w grupie niepełnosprawnych w wieku poprodukcyjnym, do ponad 80% w wieku poniżej 18 lat. Niepełnosprawność w stopniu znacznym najczęściej rejestrowano w grupie niepełnosprawnych w wieku poprodukcyjnym – tam wystąpiła u 1/3 niepełnosprawnych beneficjentów.

Warto zaznaczyć, że ponad 60% orzeczeń o stopniu niepełnosprawności było wydanych na czas określony. Najwięcej takich czasowych orzeczeń wydano dla osób w wieku przedprodukcyjnym – ponad 80% oraz produkcyjnym – około 70%. Jedynie w przypadku orzeczeń o stopniu niepełnosprawności osób starszych czasowe orzeczenia stanowią znacznie mniejszy odsetek – nieco ponad 25%.

Podobnie jak w przypadku emerytów, sytuacje, kiedy regularnie otrzymujący rentę z tytułu niepełnosprawności jest pośrednim lub bezpośrednim beneficjentem pomocy społecznej należą do rzadkości. W skali kraju odsetek rencistów korzystających ze świadczeń (łącznie z rentami socjalnymi) wyniósł 5,2%.

Najczęściej beneficjentami pomocy społecznej jest grupa rencistów w wieku produkcyjnym mobilnym – 11,6% tej grupy rencistów korzysta z pomocy społecznej. Jednocześnie stanowią oni niewiele ponad 10% wszystkich beneficjentów z rentą inwalidzką. Częstość korzystania z rent inwalidzkich w wieku produkcyjnym niemobilnym (największa grupa beneficjentów – prawie 75%) spada do 3,4%, a wieku poprodukcyjnym do 4,3%.