Korpo-oszuści, czyli kto?

Przeczytaj także: Nadużycia i korupcja wzmagają popyt na transparentność

Kim jest oszust z korporacji?

Analiza KPMG dowodzi, że autorami nadużyć w przeważającej mierze są mężczyźni. Tak jest zarówno w Polsce, jak i na całym świecie - w naszym kraju byli oni głównymi bohaterami 87,5% przebadanych przypadków, w ujęciu globalnym odsetek ten okazał się nieco niższy i wyniósł 79%. Polscy sprawcy przestępstw gospodarczych przeważnie byli pracownikami organizacji, która padła ich ofiarą (87,5% w Polsce vs 65% globalnie). Pozostali oszuści to ekspracownicy.

Na naszym rodzimym gruncie ponad 80% sprawców to osoby pomiędzy 36 a 55 rokiem życia (na świecie 65%) ze stażem pracy od 1 do 4 lat lub powyżej 6 lat (w obu przypadkach powyżej 40%). Za 13% nadużyć w Polsce odpowiedzialne są osoby w wieku 26-35 lat.

Większość przestępców działa w zmowie

Oszust z korporacji kojarzy się nam z typem samotnika i indywidualisty, który - korzystając z własnej pomysłowości i sprytu - opracowuje misterny plan przestępstwa. Tymczasem okazuje się, że oszuści rzadko działają w pojedynkę, a dwa razy częściej w zorganizowanych grupach (75% oszustw w Polsce i 62% na świecie). W naszym kraju częściej niż na świecie osoby współpracujące w celu dokonania nadużycia są ze sobą powiązane finansowo, częściej też sprawców łączą bliskie relacje (np. więzy rodzinne, znajomość z poprzedniego miejsca pracy). Coraz częściej oszuści działają w grupach większych niż 5 osób – w skali globalnej odsetek ten wzrósł z 9% w 2010 r. do 20% w 2015 r. Działania w dużych grupach w Polsce były niemal dwukrotnie częstsze niż w małych. W ponad połowie badanych przypadków nadużyć sprawcy współpracowali z osobami zarówno z wewnątrz, jak i spoza firmy.

Przedsiębiorstwa powinny zaprojektować mechanizmy przeciwdziałające występowaniu nadużyć, które uwzględniałyby zarówno czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Niewątpliwie powinny one uwzględniać ryzyko współpracy oszusta wewnątrz przedsiębiorstwa z grupą osób spoza organizacji. Istnieje wiele scenariuszy, na które przedsiębiorstwa muszą być przygotowane – mówi Agnieszka Gawrońska-Malec, dyrektor w zespole zarządzania ryzykiem nadużyć w KPMG w Polsce.

Malwersacje finansowe i nadużycia w obszarze zakupów najczęstszymi formami oszustw

Najczęstszym rodzajem oszustwa, wśród przeanalizowanych przez KPMG przypadków w skali globalnej, było przywłaszczenie i sprzeniewierzenie aktywów (47%), na które składały się głównie malwersacje finansowe oraz nadużycia w obszarze zakupów. W Polsce ten typ nadużycia stanowił aż 93,8% wszystkich przeanalizowanych przypadków. Polska zanotowała dwukrotny wzrost, w stosunku do badania z 2013, w częstotliwości występowania nadużyć związanych z kradzieżą poufnych informacji (18,8%). Natomiast mniej niż jedna piąta (18,7%) przypadków dotyczyła zjawiska korupcji.

86 spośród 750 przypadków nadużyć na całym świecie dotyczyło przestępstw, które spowodowały w przedsiębiorstwach straty powyżej 5 mln dolarów. Oszustwa te trwały dłużej w porównaniu z pozostałymi i były trudniejsze do wykrycia ze względu na wysoką pozycję sprawców w hierarchii organizacji lub z uwagi na działanie w zmowie – mówi Zbigniew Czyżewski, menedżer w zespole zarządzania ryzykiem nadużyć w KPMG w Polsce.

Zawodzą mechanizmy kontrolne

Nadużycia najczęściej wykrywane są dopiero po kilku latach od rozpoczęcia procederu. W Polsce 43,8% oszustw korporacyjnych trwało dłużej niż 6 lat. Z badania przeprowadzonego przez KPMG wynika, że niewystarczające mechanizmy kontrolne przyczyniły się do 61% przypadków nadużyć na świecie (wzrost o 7 p.p. w porównaniu do 2013 r.), 72% w Europie i aż 81,3% w Polsce. Znajomość danego biznesu bardzo często umożliwia lub ułatwia dokonywanie przestępstw gospodarczych. W Polsce niemal dwukrotnie częściej niż na świecie sprawca wykazywał dobrą znajomość biznesu (87,5% vs 49,5%).