Rozwój demograficzny Polski 2014

Przeczytaj także: Rozwój demograficzny Polski 2013

Spadkowi liczby urodzeń będzie towarzyszyć systematyczny wzrost oczekiwanej długości życia. Mężczyzna urodzony w 2013 r. miał przed sobą - średnio - 73,1 lata życia, natomiast kobieta 81,1. W 2050 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn wyniesie - zgodnie z prognozą - 82,1 lat, kobiet 87,5 lat, tj. odpowiednio o 9 i 6,4 lat więcej niż w wyjściowym roku prognozy. Zwiększająca się liczba osób w zaawansowanym wieku będzie przyczyną znacznego wzrostu liczby zgonów. Przewiduje się, że liczba zgonów będzie rosła stopniowo do 2043 r. Potem nastąpi niewielki spadek, ostatecznie - w konsekwencji przyjętych założeń prognozy - w 2050 r. liczba zgonów wyniesie 428 tys., a więc o blisko 41 tys. więcej, niż w 2013 r.

W następstwie przewidywanych zmian w intensywności urodzeń i zgonów, w całym okresie prognozy będzie się utrzymywał ujemny przyrost naturalny, czyli różnica między liczbą urodzeń i zgonów (wykres 15). Jedynie na obszarach wiejskich, w pierwszych latach prognozy, pojawi się niewielka nadwyżka urodzeń nad zgonami (do 2018 r.).

Na zmniejszenie się liczby ludności Polski będą miały także wpływ migracje zagraniczne. W ciągu najbliższych 20 lat saldo definitywnych migracji zagranicznych będzie ujemne (zakłada się stały poziom emigracji i wzrost imigracji). Począwszy od 2035 r. liczba wyjeżdżających i przyjeżdżających do Polski na stałe będzie wyrównana.

Konsekwencją założonego utrzymania się – w całym okresie prognozy – niskiego poziomu natężenia urodzeń oraz zmianach w umieralności, skutkujących wydłużaniem się przeciętnego trwania życia, będą znaczące zmiany w strukturze wieku ludności. W 2050 r. liczba dzieci w wieku 0-14 lat wyniesie 4,1 mln, tj. tylko 71% tej populacji z roku bazowego prognozy (w miastach – 68% oraz 75% na wsi). Z kolei liczba osób dorosłych (15-64 lata) zmniejszy się w perspektywie do 2050 r. o 8,3 mln, z czego o 6,3 mln w miastach. Znajdzie to odzwierciedlenie w systematycznym zwiększaniu się liczby oraz odsetka ludności starszej. W 2013 r. ludność w wieku 65 lat i więcej stanowiła niecałe 15% populacji (5,7 mln osób), w 2050 r. odsetek ten wzrośnie do blisko 33% (11,1 mln), z kolei udział osób w wieku 80 lat i więcej lat w ogólnej liczbie ludności zwiększy się w prognozowanym okresie z obecnych 4% (1,5 mln osób) do ponad 10%, tj. do 3,5 mln. osób.

Zmiany w strukturze wieku ludności, a w szczególności proces starzenia się populacji, najlepiej zobrazować na wykresach zwanymi piramidami wieku. O ile struktura ludności według wieku w 2013 roku miała kształt zbliżony do piramidy, trochę zniekształconej przez stosunkowo wąską podstawę obrazującą niższą, niż kilkanaście czy kilkadziesiąt lat wcześniej, liczbę urodzeń, to dla kolejnych wybranych lat objętych prognozą kształt tego wykresu coraz bardziej odbiega od klasycznej piramidy. Maleje bowiem liczba urodzeń, w wyniku czego zwęża się podstawa piramidy, a zwiększa się liczba ludności w starszych rocznikach wieku poszerzając górną jej część. W rezultacie przewidywanych zmian w procesach demograficznych zmaleje odsetek ludności w młodszych grupach wieku, a zwiększy się udział ludności starszej. W dalszym więc ciągu będziemy doświadczać falowania zmian (w sensie przyrostu lub spadku liczby ludności) w poszczególnych rocznikach wieku ludności.

Proces starzenia się populacji będzie miał niewątpliwie daleko idące konsekwencje dla rynku pracy. W końcu 2013 r. liczba ludności w wieku produkcyjnym wynosiła 24,7 mln osób i stanowiła około 64% całej populacji, w 2050 r. (uwzględniając podniesienie wieku emerytalnego do 67 lat zarówno dla kobiet jak i mężczyzn) będzie liczyła około 19 mln, czyli 56%. W tym samym czasie populacja w wieku nieprodukcyjnym wzrośnie z 7 mln do prawie 10 mln. Oznacza to znaczny wzrost obciążenia demograficznego. Podczas gdy w 2013 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 29 osób w wieku poprodukcyjnym, w 2050 roku będą to 52 osoby.

Notatkę opracowała: Joanna Stańczak, naczelnik wydziału Departament Badań Demograficznych i Rynku Pracy