Podatek VAT: luka jest coraz większa

Przeczytaj także: Luka VAT: uszczelnienie podatku to fikcja

Przy założeniu, że luka podatkowa w 2011 roku była na poziomie średniej europejskiej szacowanej przez Reckon LLP dla 2006 roku na poziomie 12% teoretycznej wartości wpływów z podatku VAT do budżetu państwa w 2011 roku nie wpłynęło ponad 16 mld złotych. Przy uwzględnieniu faktu, że szara strefa w gospodarce polskiej jest 30% większa od średniej europejskiej luka podatkowa wyniosłaby około 21 mld złotych.

Luka podatkowa w Polsce w podatku VAT na podstawie wskaźników przedstawionych przez Institute for Financial Policy i obliczonych dla Słowacji zgodnie z powyższą tabelą sięgałaby kilkudziesięciu miliardów złotych miesięcznie.

Podsumowanie

Uchylanie się od płacenia podatków lub w skrajnym przypadku wyłudzanie podatku od towarów i usług prowadzą do zakłócenia otoczenia gospodarczego, w którym działają przedsiębiorstwa. Podmioty nie płacące podatków zyskują przewagę konkurencyjną. W długiej perspektywie taki stan doprowadzi do eliminacji uczciwych podmiotów. Podmioty wyłudzające podatek od towarów i usług zyskują nie tylko ogromną przewagę konkurencyjną, ale także w skrajnych przypadkach przejmują w bardzo szybkim czasie cały rynek, na którym dochodzi do patologicznego zjawiska wyłudzania podatku VAT. Wartym podkreślenia jest fakt, że najwięcej swoich dochodów na podatek VAT przeznaczają najbiedniejsze grupy społeczne. Podmioty wyłudzające VAT w pośredni sposób wyłudzają podatek, który został zapłacony przez grupy społeczne przeznaczające 20% swoich dochodów na płacenie tegoż podatku.

Skala unikania opodatkowania, a tym bardziej skala wyłudzeń podatku od towarów i usług odzwierciedla skuteczność systemu podatkowego. Dzięki badaniom luki podatkowej można zidentyfikować skalę poszczególnych oszustw podatkowych (opracować mapę ryzyka). Przedsiębiorcy mając dostęp do danych dotyczących luki podatkowej w łatwiejszy sposób są w stanie ocenić skalę ryzyka podatkowego (decyzji administracyjnych organów podatkowych).

Mierzenie luki podatkowej jest bardzo istotne także z punktu widzenia polityki fiskalnej, ponieważ analiza danych historycznych pozwala na przygotowanie lepszych prognoz dotyczących przyszłych wpływów podatkowych. Przykład Słowacji pokazuje, że luka podatkowa w podatku VAT może wzrosnąć w ciągu kilku lat bardzo znacząco z 13.3% wpływów (1.3% PKB) w 2005 roku do poziomu 34% wpływów, co stanowiło w 2010 roku 3.4% PKB. Wspomniany przykład Słowacji pokazuje, że zejście w luce podatkowej w VAT do średniej europejskiej umożliwiłoby Słowacji na obniżenie stawki VAT o kilka punków procentowych przy tym samym poziomie wpływów. Lukę podatkową szacuje także australijski organ podatkowy. Luka podatkowa GST (goods and service tax) w Australii od 2001 do 2010 roku ukształtowała na średnim poziomie 7.8% rzeczywistych wpływów z GST. Od 2001 roku następuje regularny spadek luki podatkowej GST w relacji do rzeczywistych wpływów z tegoż podatku.

Dane historyczne wskazują, że obniżka podatków zwiększa efektywność podatkową, czyli także nominał wpływów podatkowych. Dane brytyjskie wskazują, że luka podatkowa w podatku VAT zwiększa się w okresie spowolnienia gospodarczego. Polską gospodarkę czekają dwa trudne lata (2013-2014). Podobnie jak w Wielkiej Brytanii prawdopodobnie istotnie zwiększy się luka podatkowa w podatku VAT z tytułu unikania płacenia, ale także procederu wyłudzania zapłaconego podatku przez konsumentów. Sprzyjać temu będzie wielkość polskiej gospodarki oraz stosunkowo wysoka stawka podstawowa podatku VAT. W związku z powyższym wymagane są w Polsce szybkie zmiany systemowe (reforma organów podatkowych, informatyzacja, reforma sądów administracyjnych).

Szacunkowa wartość luki podatkowej w Polsce w podatku VAT w 2011 roku wynosiła od 13.7 mld złotych (według wskaźnika dla Wielkiej Brytanii - HMRC) do 16.4 mld złotych dla średniej europejskiej przedstawionej przez Reckon LLP w 2009 dla danych z 2006 roku. Po uwzględnieniu współczynników wynikających z porównania szarych stref w gospodarce luka podatkowa w podatku VAT kształtowałaby się od 21 mld złotych do 33 mld złotych w 2011 roku.

Bibliografia

• Barbone, L., Bird, R., Vazquez-Caro, J., 2012, “The Costs of VAT: A Review of the Literature”
• Cnossen, S., 2010, “Three VAT Studies”
• Gemmell, N., Hasseldine, J., 2012, “The Tax Gap: A Methodological Review”
• HM Revenue & Customs, 2012, “Measuring Tax Gaps 2012”
• House of Commnons Library, 2012, “VAT: Budget 2012 Changes to Loopholes and Anomalies”
• Institute for Financial Policy, The Ministry of Finance of the Slovak Republic, 2012, “The Estimate of the Value Added Tax Revenue Loss”
• Jensen, J., Wohlbier, F., 2012, Improving Tax Governance in EU Member States: Criteria for Successful Policies”
• Mooij, R., Keen, M., 2012, “Fiscal Devaluation and Fiscal Consolidation: The VAT in Troubled Times”
• Reckon, 2009, “Study to Quantify and Analyse the VAT Gap in the EU-25 Member States”
• Schneider, F., 2012, “Size and Development of the Shadow Economy of 31 European and 5 other OECD Countries from 2003 to 2012: Some New Facts”
• Swedish National Tax Agency, 2008, “Tax Gap Map for Sweden”
• www.ato.gov.au