Podatek VAT: luka jest coraz większa

Przeczytaj także: Luka VAT: uszczelnienie podatku to fikcja

W okresie spowolnienia gospodarczego, a tym bardziej kryzysu gospodarczego następuje gwałtowny spadek wpływów do budżetów poszczególnych państw. Podobnego zjawiska doświadczyła Polska na przełomie 2008 i 2009 roku, kiedy nastąpiło załamanie wpływów do budżetu państwa. Najszybszy spadek dotyczył w tym okresie wpływów z podatku od towarów i usług („VAT”). Podobne zjawisko wystąpiło od połowy 2012 roku. Po 9 miesiącach wpływy z tytułu podatku VAT są o około 1.8% mniejsze od porównywalnego okresu roku poprzedniego. Założone w budżecie przez Ministerstwo Finansów wpływy z tytułu podatku VAT w 2012 roku powinny wynieść 132 mld złotych (po 9 miesiącach powinny więc kształtować się na poziomie 99 mld złotych). W założeniach wpływy z podatku VAT w 2012 roku stanowić miały 45% całkowitych dochodów budżetu państwa, czyli prawie dwa razy więcej od sumy podatku dochodowego od osób fizycznych i osób prawnych.

W związku z powyższym bardzo istotnym elementem działalności organu przygotowującego budżet państwa jest szacowanie wielkości podatków niewpływających do budżetu państwa, czyli tzw. „luki podatkowej”. W Europie wartości luki podatkowej od 2009 roku podaje Wielka Brytania, która szacuje lukę podatkową na podstawie oficjalnych statystyk w celu ustalenia trendu długoterminowych zmian, a także w celu określenia efektywności brytyjskiego systemu podatkowego w relacji do systemów podatkowych innych państw. Wielka Brytania publikuje lukę podatkową, ponieważ zdaniem brytyjskich organów podatkowych jest to interesie publicznym. Wielka Brytania nie jest pierwszym krajem, który publikuje lukę podatkową. W 2007 roku lukę podatkową opublikowały Stany Zjednoczone (Internal Revenue Service). Publikacja dotyczyła luki podatkowej za 2001 rok, która wyniosła 290 mld dolarów (13.7% teoretycznych wpływów budżetowych). Kolejna publikacja dotycząca tego zagadnienia w Stanach Zjednoczonych zaprezentowana została dopiero w styczniu 2012 roku i przedstawiała lukę podatkową w 2006 roku. W 2006 roku do budżetu Stanów Zjednoczonych nie wpłynęło 385 mld dolarów, co stanowiło 14.5% teoretycznych wpływów budżetowych. Amerykański organ podatkowy przedstawił szczegółowy rozkład luki podatkowej, czyli swoistą mapę ryzyka wpływów budżetowych. Luka podatkowa szacowana jest także na najmniejszym kontynencie – Australii. Australijski organ podatkowy wylicza wartość luki podatkowej w podatku od towarów i usług („GST”) w celu obserwacji długoterminowego zachowania podatników oraz oceny efektywności własnych działań.

Ze względu na fakt, że w Polsce 45% wpływów do budżetu państwa stanowią wpływy z tytułu podatku VAT przypadek Stanów Zjednoczonych nie został szczegółowo przedstawiony, ponieważ w Stanach Zjednoczonych nie wprowadzono podatku VAT, chociaż na początku kadencji prezydenta Obamy trwały dyskusje na ten temat. Niniejsze opracowanie zawiera natomiast informację o luce podatkowej w podatku VAT na Słowacji. Institute for Financial Policy oszacował, że do słowackiego budżetu państwa w 2010 roku nie trafiło 2.3 mld euro, co stanowiło 3.5% słowackiego PKB. Na podstawie brytyjskich i słowackich wskaźników w niniejszym dokumencie przedstawiono szacunkowe wartości luki podatkowej w podatku VAT w Polsce. W najbardziej optymistycznym wariancie (wskaźnik Wielkiej Brytanii) luka podatkowa w podatku VAT w 2011 roku w Polsce wyniosła co najmniej 14 mld złotych. Dla wariantu słowackiego – kilkadziesiąt miliardów złotych za ten sam okres.

Luka Podatkowa

W literaturze funkcjonuje kilka definicji luki podatkowej. Cześć z nich została opracowana przez organy podatkowe. Najprostszą definicję luki podatkowej przedstawia amerykański organ podatkowy (Internal Revenue Service): luka podatkowa jest to różnica między tym, co podatnik powinien płacić, a tym, co aktualnie płaci w określonym przedziale czasowym.

Definicja luki podatkowej została zamieszczona w „Decyzji Komisji z dnia 24 lipca 1998 r. w sprawie postępowania w przypadkach nadużyć finansowych w zakresie podatku VAT (rozbieżności między teoretycznymi wpływami z podatku VAT i rzeczywistymi wpływami z podatku VAT) dla celów zbiorczej rachunkowości narodowo-gospodarczej” (98/527/WE) o następującej treści: „Rozbieżności pomiędzy teoretycznymi wpływami z podatku VAT (obliczonymi w świetle wszystkich aktualnych ustaw i przepisów), a rzeczywistymi wpływami z podatku VAT obejmują cztery składniki:

1. różnice czasowe pomiędzy danymi skarbowymi i danymi zawartymi w rachunkach narodowych;
2. umorzenia ad hoc przez władze podatkowe niektórych roszczeń z tytułu podatku VAT w przypadkach niewypłacalności;
3. uchylanie się od podatku w porozumieniu z nabywcą (ze współudziałem) (przypadki, w których nabywca nie płaci podatku VAT sprzedawcy)
4. uchylania się od podatku bez porozumienia z nabywcą (bez współudziału) (przypadki, w których nabywca płaci podatek VAT sprzedawcy, lecz ten ostatni nie przekazuje go władzom podatkowym).