Energia wiatrowa w Polsce

Przeczytaj także: Elektrownie wiatrowe tańsze niż atom?

Co więcej, znaczna odporność na cykl koniunkturalny sprawia, że inwestycjami w polską energetykę wiatrową interesują się już nie tylko krajowe i zagraniczne firmy branżowe, ale także instytucje finansowe.

Świat

Sektor energetyki wiatrowej odnotowuje dynamiczny rozwój na świecie. W ciągu kilkunastu lat energetyka wiatrowa stała się znaczącym źródłem energii elek­trycznej w wielu krajach, zwiększając ich niezależność energetyczną i ograniczając emisję zanieczyszczeń.

Łączne światowe moce elektrowni wiatrowych wyniosły 196 630 megawaty na koniec 2010 r. (MW). Pomimo kryzysu, w tym roku przybyło 23,7% mocy – powstały nowe farmy o mocy 37 642 megawatów.

Wszystkie elektrownie zbudowane do końca 2010 roku są w stanie wytworzyć 430 terawatogodzin energii elektrycznej rocznie. Światowe obroty w sektorze w 2010 roku wyniosły 40 mld euro, a zatrudnienie w tej branży wyniosło 670 000 osób.

Energetyka wiatrowa, jako jedno z alternatywnych źródeł energii, stanowi ekologiczną alternatywę dla paliw kopalnych i umożliwia zwiększenie niezależ­ności energetycznej państw, ograniczając import paliw kopalnych. Katastrofa nuklearna w Japonii oraz wyciek ropy w Zatoce Meksykańskiej zwróciły uwagę na bezpieczeństwo związane z wykorzystaniem alter­natywnych źródeł energii.

Największym na świecie producentem energii z wiatru stały się Chiny, które tym samym potwierdzają swoje zaangażowanie w wykorzystanie ekologicznych źródeł energii. Chiny zajęły pierwsze miejsce ze względu na łączną moc elektrowni wiatrowych, wynosi ona 44,7 gigawaty (GW). W kraju tym dodano farmy o mocy 18 928 MW co stanowi ponad 50% nowych instalacji.

Pod względem mocy możliwej do wytworzenia przez elektrownie wiatrowe w Europie, Niemcy zajmują pierwszą pozycję (27 215 MW), wyprzedzając Hiszpanię (20 676 MW). Największym europejskim rynkiem nowych projektów w 2010 r. była Hiszpania (1516 MW), wyprzedzając Niemcy (1493 MW) i Francję (1086 MW).

Polska

Według danych Urzędu Regulacji Energetyki, w Polsce jest 488 instalacji elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 1480 MW (dane na dzień 23 wrze­śnia 2011 roku). Energetyka wiatrowa już w 2009 roku wysunęła się na czołowe miejsce w Polsce ze względu na zdolności wytwórcze. Przyrost mocy elektrowni wiatrowych na 2010 rok wyniósł w Polsce 382 MW (7 miejsce w Europie), wzrost o 52,3%.

W Polsce, w farmy wiatrowe zainwestowały już duże koncerny międzynarodowe, pojawiają się także firmy produkcyjne. Bardzo duża atrakcyjność sektora produkcyjnego ze względu na jakość, jak i relatywnie niskie koszty pracy sprzyja otwieraniu nowych inwestycji. Potencjał Polski został doceniony m.in. w raporcie Ernst & Young „Renewable energy country attracti­veness indices” (sierpień 2011). Polska uplasowała się w nim na 10 miejscu na świecie w rankingu dotyczącym potencjału energetyki wiatrowej.

Polska posiada stabilną gospodarkę o rosnącej atrakcyjności inwestycyjnej i poprawiającej się konkurencyjności międzynarodowej. Wiąże się z tym konieczność jej modernizacji, w tym sektora energetycznego, co stanowi źródło nowych możli­wości inwestycyjnych dla energetyki wiatrowej.

Łączna moc farm wiatrowych oddanych w Polsce do użytku do końca września 2011 r. przekroczyła 1,4 GW, z czego ponad 80% powstało przez ostatnie 4 lata, a moc instalowanych urządzeń niemal podwaja się z roku na rok. Do roku 2020 przyrost elektrowni wiatrowych powinien utrzymywać się na poziomie nie niższym niż 600 MW rocznie. Inwestycje wiatrowe mogą być i bywają bardzo rentowne, jako że obecnie za każdą megawatogodzinę sprzedanej energii wraz z tzw. zielonym certyfikatem producent otrzymuje ok. 110 EUR, czyli o niemal 20 EUR więcej niż np. producent niemiecki.

Inwestowanie w energetykę wiatrową ma jednak nie tylko zalety. Jest to w dalszym ciągu sektor wysokiego ryzyka, choćby z tego powodu, że – w odróżnieniu od producentów niemieckich, którzy swój poziom przychodów mają zagwarantowany na 20 lat, nasi wytwórcy nie znają nawet cen przyszłorocznych, podczas gdy możliwości ich prognozowania są ograniczone. Decyzje inwestycyjne powinny być poprzedzone dokładnym rozpoznaniem rynku, warunków wietrznych i geotechnicznych wybranej lokalizacji, miejscowych i środowiskowych ograniczeń inwestycyjnych, zdolności przyłączeniowej do lokalnej sieci itd. Warto też zapoznać się z doświadczeniami innych deweloperów i inwestorów oraz ze specyficznymi oczekiwaniami ubezpieczycieli i banków.

Energetyka wiatrowa, a kryzys gospodarczy

Panujący na świecie kryzys finansowy przyczynił się do spadku potencjału gospodarczego, a inwestycje przedsiębiorstw międzynarodowych zostały znacznie ograniczone i przesunięte w czasie.

Inwestycje w sektor energii odnawialnej, pomimo spadku produktu krajowego brutto większości państw, nie odnotowały w 2009 roku spadku, lecz pozostały na tym samym poziomie co w roku poprzednim. Z kolei w 2010 roku zauważalny był ich istotny wzrost. Według raportu United Nations Environment Program (UNEP) i Bloomberg New Energy Finance, światowe inwestycje w energetykę odnawialną odnotowały wzrost o 32% w 2010 roku, osiągając wartość rekordowych 211 miliardów USD (ze 160 mld USD w 2009 r.) – prawie pięć razy tyle, co w 2004 roku. Odpowiedzialne za ten przyrost inwestycji były główne farmy wiatrowe w Chinach i domowe panele słoneczne instalowane w Europie.

Sytuacja w sektorze energetyki wiatrowej w Europie

W Europie, na pierwszym miejscu pod względem stopnia wykorzystania energii wiatru znajdują się Niemcy, posiadające elektrownie wiatrowe o łącznej mocy wynoszącej 27,2 GW, przed Hiszpanią (20,7 GW) i Włochami (5,8 GW). W Europie trzy kraje zdołały otworzyć nowe farmy wiatrowe o łącznej mocy przewyższającej 1 GW, były to: Hiszpania (1516 MW), Niemcy (1493 MW) i Francja (1086 MW). Znaczący rozwój miał również miejsce w Wielkiej Brytanii (962 MW), we Włoszech (948 MW), Szwecji (604 MW), Rumunii (448 MW), Polsce (382 MW) i Portugalii (363 MW).

W związku ze zmianami głównych kierunków polityki energetycznej w Niemczech – ogłoszeniem wycofywania się z energetyki jądrowej – oczekiwany jest dalszy, silny wzrost zaangażowania się tego kraju w energetykę odnawialną, szczególnie wiatrową.


Sytuacja w sektorze energetyki wiatrowej w Polsce

Rozwój energetyki wiatrowej w Polsce nabrał znacznego tempa w ostatnich latach. Pomimo istniejących barier i ograniczeń, firmy inwestujące w energetykę wiatrową w Polsce wypracowały coraz sprawniejsze sposoby działania i radzenia sobie z trudnościami na rynku. Według danych Urzędu Regulacji Energetyki, w Polsce do 23 września 2011 roku oddano do użytku 488 instalacji elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 1 480 MW.

W 2010 roku przybyło w Polsce farm wiatrowych o mocy 382 MW (do 1107 MW na koniec roku), co ulokowało Polskę na 7. miejscu w Europie, jeśli chodzi o bezwzględny przyrost mocy. W stosunku do 2009 r. osiągnięty został znaczący przyrost – 52,3%. Należy zaznaczyć, że tak wysoka zmiana procentowa jest nie tylko skutkiem niskiej bazy, ale również relatywnie dużych projektów oddawanych do użytku.

Według danych spółki PSE Operator, w ciągu pierwszej połowy 2011 roku farmy wiatrowe były odpowiedzialne za wyprodukowanie 1 615 GWh energii elektrycznej (co stanowi 1,5% udziału w produkcji energii elektrycznej ogółem). W analogicznym okresie 2010 roku zostało wyprodukowanych 674 GWh energii elektrycznej. Oznacza to 140% przyrost ilości energii wyprodukowanej z wiatru w trakcie roku.

Energetyka wiatrowa w Polsce nadal znajduje się w dalszym ciągu we wczesnej fazie rozwoju – polskie firmy jeszcze nie podjęły w tym zakresie działalności w dużej skali. Obecnie główne inwestycje w produkcję komponentów dedykowanych dla sektora przeprowadzane są przez firmy z kapitałem zagranicznym – m.in. KK Electronics, ABB, LM Glasfiber, Aarslef, Euros.


Dofinansowanie ze środków UE oraz kredyty preferencyjne dla inwestycji w produkcję energii wiatrowej

Najbardziej znane inwestorom branży wiatrowej działanie 9.4 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko zostało już wykorzystane. Sprawa ma się podobnie również w przypadku programów regionalnych, w ramach których przyznawano wsparcie mniejszym beneficjentom i projektom. Nie oznacza to jednak, że publiczne finansowanie pomocowe ukierunkowane na rozwój energetyki wiatrowej przestało być dostępne.

W dalszym ciągu zainteresowaniem inwestorów może cieszyć się niedotacyjny instrument wsparcia energetyki wiatrowej, jakim jest program pożyczek preferencyjnych udzielany bezpośrednio z NFOŚiGW lub z jego oddziałów regionalnych. Program ten jest o tyle ciekawy, iż swoim obszarem interwencji zbliżony jest do PO IŚ 9.4. Do chwili obecnej NFOŚiGW przeprowadził już trzy konkursy w ramach tego programu. Niewykluczone, że w najbliższym okresie otwarty zostanie kolejny nabór wniosków. Z tego właśnie powodu, jaki i z uwagi na fakt, że program podlega zmianom i udoskonaleniom, należy przypomnieć jego kluczowe założenia.

Na wsparcie w programie krajowym organizowanym przez NFOŚiGW mogą liczyć m.in. inwestycje w elektrownie wiatrowe o mocy do 10 MW. Całkowita wartość inwestycji nie może być niższa niż 10 mln zł. Narzędziem pomocowym jest preferencyjna pożyczka z możliwością umorzenia. Kwota takiej pożyczki może wynieść od 4 mln zł do 50 mln zł i aż do 75% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Jej oprocentowanie to WIBOR 3M + 50 pkt. bazowych. Okres finansowania – do 15 lat, licząc od pierwszej wypłaty środków.

Pożyczka, na wniosek inwestora, może ulec umorzeniu w drodze decyzji Zarządu NFOŚiGW, przez co instrument ten efektywnie zbliży się do dotacyjnych form wsparcia inwestycji. Umorzenie może wynosić do 50% kwoty pożyczki, a stopień umorzenia zależny jest od uzyskanej rentowności przedsięwzięcia. Umorzenie może nastąpić tylko po potwierdzeniu uzyskania zakładanych wskaźników ekologicznych i finansowych projektu.

Katalog kosztów kwalifikujących się do pomocy obejmuje koszty opracowania dokumentacji wymaganej na etapie przygotowania inwestycji. Koszty przygotowawcze nie mogą przekroczyć równowartości 200 tys. euro i mogą stać się kosztami kwalifikowanymi projektu, nawet jeżeli zostały poniesione przed złożeniem wniosku lecz nie wcześniej niż 1 stycznia 2009 r. Ponadto, do kosztów kwalifikowanych zalicza się koszt nabycia gruntu, koszty nabycia lub wytworzenia nowych środków trwałych (w tym budowli i budynków, maszyn i urządzeń, narzędzi, przyrządów, aparatury i infrastruktury technicznej związanej z inwestycją). Kwalifikowane są także: koszt instalacji i uruchomienia środków trwałych,nabycie wartości niematerialnych i prawnych w formie patentów, licencji, nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania oraz koszt nadzoru inwestycyjnego. Należy pamiętać, że jeden wnioskodawca, działający w imieniu własnym lub za pośrednictwem spółek zależnych, może złożyć tylko jeden wniosek o dofinansowanie.

Główne przeszkody w zakładaniu farm wiatrowych

Rozwój farm wiatrowych, choć coraz szybszy, jest nadal ograniczony szeregiem barier. Główną przeszkodę stanowi złożoność i nieprzejrzystość procedur związanych z przygotowaniem inwestycji. Dotyczy to m.in. zasad uzgadniania warunków przyłączenia inwestycji do krajowego systemu elektroenergetycznego oraz oceny oddziaływania inwestycji na środowisko. Nie bez znaczenia jest także rosnący sprzeciw społeczny wobec rozwoju branży. W efekcie, okres przygotowania inwestycji przekracza średnio 4 lata, a odsetek projektów, które nigdy nie doczekają się realizacji, jest bardzo wysoki.


Na długość procesu przygotowania i realizacji inwestycji może mieć znaczący wpływ zakwalifikowanie projektu jako tzw. inwestycji celu publicznego. W praktyce zdarza się, że w celu przyspieszenia inwestycji, organ samorządowy kwalifikuje ją jako zadanie będące inwestycją celu publicznego, ponieważ przy uzyskiwaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji celu publicznego procedura jest o wiele prostsza i szybsza. Niemniej zasadność takiej klasyfikacji jest często kwestionowania przez przedstawicieli doktryny oraz w orzeczeniach sądów administracyjnych.

Obecnie można już zaobserwować tendencję do kształtowania się jednolitej linii orzeczniczej, która odmawia farmie wiatrowej statusu inwestycji celu publicznego, również eksperci coraz częściej podzielają to stanowisko. Należy też mieć na uwadze, iż błędna kwalifikacja może skutkować zakwestionowaniem legalności postępowania i paradoksalnie wydłużyć okres realizacji inwestycji.
Rynek

Pod względem rozwoju energetyki wiatrowej państwa UE podzielić można na 4 grupy: rynki rozwinięte, rosnące, wschodzące i niewykorzystywane. Podział oparty został o kryteria łącznej mocy zainstalowanych siłowni wiatrowych, stopień penetracji i potencjał rozwoju rynku. Polskę zalicza się do grupy rynków wschodzących, czyli takich, gdzie moc zainstalowana nie jest znaczna, energetyka wiatrowa znajduje się w początkowej fazie rozwoju, ale dostrzega się istotne postępy w tempie rozwoju rynku. Z różnic w stopniu rozwoju energetyki wiatrowej wynikają różnice w problemach, na jakie napotykają inwestorzy. Na rynkach już rozwiniętych, mimo istnienia transparentnych procedur, dużym problemem okazują się opóźnienia i brak terminowości urzędów przy wydawaniu niezbędnych pozwoleń. Natomiast charakterystyczną barierą dla rynków wschodzących jest brak przejrzystych i stabilnych regulacji prawnych.

Znaczącym utrudnieniem w Polsce jest długi czas oczekiwania na pozwolenie na budowę. Widać jednak duże zróżnicowanie pod tym względem w poszczególnych regionach. W województwie pomorskim ten okres wynosi średnio 23 miesiące, podczas gdy w zachodniopomorskim 49 miesięcy. Inwestorzy lepiej oceniają także to pierwsze pod względem stosunku władz, przejrzystości i terminowości procedur urzędniczych. Ze szczegółowych danych wynika, iż w województwie zachodniopomorskim większość opóźnień spowodowana jest pozwami sądowymi, natomiast w pomorskim opóźnienia wynikają głównie z oceny wpływu inwestycji na środowisko.

Nakłady inwestycyjne

Nakłady inwestycyjne na farmę wiatrową obejmują szereg wydatków rzeczowych jak i tych, które mają charakter niematerialny. W tabeli poniżej podano przykładową strukturę kosztów inwestycyjnych dla elektrowni wiatrowej w przeliczeniu na 1 MW zainstalowanej mocy na podstawie analizy danych rynkowych wybranych funkcjonujących farm wiatrowych.


Do pobrania: