Dzieci w Polsce w 2008 r.

Przeczytaj także: Coraz mniej dzieci w Europie

Szczególną ochroną w toku postępowań o nadanie statusu uchodźcy objęte są dwie grupy cudzoziemców: małoletni przebywający na terytorium RP bez przedstawiciela ustawowego (tzw. małoletni bez opieki) oraz osoby (w tym również dzieci), których stan psychofizyczny stwarza domniemanie, że byli poddani przemocy, albo będący niepełnosprawnymi. W 2007 r. wnioski o nadanie statusu uchodźcy złożyło 312 małoletnich bez opieki. Po złożeniu wniosku dzieci trafiają razem z rodzicami do ośrodka dla cudzoziemców, gdzie czekają na decyzję w swojej sprawie. Przysługuje im pomoc socjalna tak jak dorosłym.

W 2007 roku 1,5 tys. cudzoziemców nabyło obywatelstwo polskie (w 2006 – około 1 tys. osób). Najliczniejszą grupę stanowiły osoby, dla których krajem poprzedniego obywatelstwa była Ukraina (662 osoby), Białoruś (126 osób) oraz Rosja (114 osób). Liczba dzieci w wieku 0-17, które nabyły obywatelstwo polskie wynosiła 181 (niespełna 12% ogółu osób). Cudzoziemiec może uzyskać obywatelstwo polskie w drodze naturalizacji, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, przez co najmniej 5 lat. W niektórych przypadkach okres ten może być krótszy. Uzyskanie obywatelstwa polskiego przez rodziców, rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.

Emigracja definitywna (na pobyt stały) jest zwykle następstwem przekształcania się emigracji czasowych w trwałe pobyty za granicą oraz łączenia rodzin. W ostatnich latach skala emigracji definitywnych wyraźnie się zwiększyła. W 2007 r. wymeldowało się pobytu stałego w Polsce w związku z wyjazdem na stałe za granicę prawie 35,5 tys. osób, w tym 6,4 tys. osób w wieku 0-19 lat (18,2%). Dzieci w wieku 0-14 lat (3,4 tys.) stanowiły 9,5% wszystkich emigrantów.
Główne kierunki emigracji po 2004 r. to: Niemcy, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone. Wyjątkowy był 2006 r., w którym do Wielkiej Brytanii wyjechało znacznie więcej osób niż do Niemiec.

Emigracje na pobyt czasowy, znacznie liczniejsze niż emigracje na pobyt stały – po wejściu Polski do Unii Europejskiej stały się o wiele częstsze. Wyniki ostatniego spisu ludności wykazały, że w maju 2002 r. przebywało za granicą powyżej 2 miesięcy ponad 786 tys. mieszkańców Polski. Około 48% wszystkich gospodarstw domowych z osobami za granicą stanowiły gospodarstwa, w których wszyscy członkowie przebywali za granicą. W tej grupie najwięcej było gospodarstw jednoosobowych. Spośród wszystkich rodzin z osobami przebywającymi za granicą, rodziny z dziećmi stanowiły ponad 90% (w tym 58% – to małżeństwa z dziećmi, 27,3% – matki z dziećmi). Całe rodziny przebywające za granicą stanowiły 34% wszystkich rodzin mających w swoim składzie emigrantów.

Określenie liczby Polaków przebywających obecnie czasowo za granicą jest niezwykle trudne, ponieważ niewiele osób zgłasza swój wyjazd za granicę w jednostkach ewidencji ludności. W końcu 2007 r. takich osób było jedynie 72,8 tys. w tym 6,8 tys. (9,3%) osób w wieku 0-19 lat. GUS szacuje jednak, że w tym czasie przebywało za granicą 2 270 tys. osób. Najwięcej z nich przebywało w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Irlandii i Niderlandach. Ostatnia fala emigracji to głównie emigracja zarobkowa. Najwięcej emigrantów jest w wieku 20-29 lat. Do wielu osób, którym powiodło się za granicą dołączyła rodzina i liczba dzieci przebywających za granicą jest znaczna.

Dzieci w rodzinach migrantów

Emigracje czasowe nie pozostają bez wpływu na dzieci i rodzinę. Z jednej strony wyjazdy rodziców poprawiają sytuację materialną, z drugiej zmieniają normalny rytm życia rodziny. Często zostaje zakłócona funkcja wychowawcza rodziny – pozostałemu w kraju rodzicowi trudniej jest sprawować opiekę nad dziećmi. Znacznie gorzej jest w przypadku, gdy oboje rodzice przebywają za granicą, a opiekę nad dziećmi sprawują dziadkowie, dorosłe rodzeństwo lub dalsi krewni. Zdarza się, że dzieci trafiają do domów dziecka lub rodzin zastępczych ponieważ pracujący za granicą rodzice przestają się nimi interesować. Nawet krótkie wyjazdy powodują problemy rodzinne. Nieobecność rodziców wywiera również negatywny wpływ na efekty edukacyjne dzieci.

Dzieci, które wyjechały z rodzicami lub jednym z nich za granicę również często są w trudnej sytuacji. Znalazły się w obcym kraju, innej kulturze, pozbawione kontaktów z kolegami i rodziną, która pozostała w kraju, często nie znają języka i trudno im nawiązać kontakty z rówieśnikami, a do tego zapracowani rodzice poświęcają im zbyt mało czasu.

Należy również zaznaczyć, że coraz więcej polskich dzieci rodzi się za granicą, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii. Według danych Urzędu Statystycznego Wielkiej Brytanii (ONS) w latach 2004-2007 Polki urodziły prawie 25 tys. dzieci. Wyjechali przecież za granicę głównie ludzie młodzi – w wieku, w którym zwykle planuje się powiększenie rodziny. Czy, a jeśli tak to kiedy, dzieci te powrócą do Polski – to pytania, na które trudno dziś znaleźć odpowiedzi. Decyzje o powrotach, podobnie zresztą jak i o wyjazdach, są uzależnione od bardzo wielu czynników społecznych i ekonomicznych.