Budżet domowy 2008

Przeczytaj także: Budżet domowy 2007

Zasięg ubóstwa skrajnego - za granicę, którego przyjęto poziom minimum egzystencji - oszacowano w 2008 r. na 5,6% osób wobec 6,6% osób w 2007 r. Stopa ubóstwa relatywnego wynosiła w latach 2007 i 2008 odpowiednio - 17,3% oraz 17,6%. Odsetek osób żyjących w rodzinach, w których poziom wydatków był niższy od tak zwanej ustawowej granicy ubóstwa wynosił w 2008 r. 10,6%; w roku 2007 - 14,6%. Spadek wartości wskaźnika zagrożenia ubóstwem ustawowym miał jednak miejsce przy utrzymaniu w 2007 i 2008 r. takiej samej nominalnej wartości progu ubóstwa, jaki obowiązywał również w końcu 2006 r. (od 1 października).

W roku 2008 zaobserwowano dalszy spadek liczby gospodarstw domowych żyjących w sferze ubóstwa subiektywnego. Odsetek gospodarstw domowych, których poziom dochodów był niższy od subiektywnych granic ubóstwa wyniósł w IV kwartale 2008 r. 15,3% (wobec 17,4% w IV kwartale 2007 r.).

Korzystne zmiany przejawiające się głównie spadkiem wskaźników zagrożenia ubóstwem skrajnym, odnotowano w 2008 r. zarówno w przypadku mieszkańców miast, jak i wsi. Zmniejszył się zasięg ubóstwa ekonomicznego wśród gospodarstw domowych z dziećmi na utrzymaniu.

Dla oceny zjawiska ubóstwa istotne jest również określenie jego głębokości, której powszechnie stosowaną miarą jest wskaźnik luki dochodowej lub wydatkowej. Z badań budżetów gospodarstw domowych wynika, że w 2008 r. wskaźniki głębokości ubóstwa kształtowały się na podobnym poziomie jak w 2007 r. Wskaźnik średniej luki wydatkowej dla gospodarstw o wydatkach niższych od ustawowej granicy ubóstwa wyniósł w 2008 r. 20%, a dla gospodarstw żyjących w sferze ubóstwa relatywnego - 21% (w 2007 r. w przypadku obu granic - 21%). Poziom wydatków gospodarstw domowych ze sfery ubóstwa skrajnego był niższy średnio o 18% od minimum egzystencji przyjętego w danym roku za granicę ubóstwa (w 2007 r. - 19%). W przypadku gospodarstw żyjących w sferze ubóstwa subiektywnego, średnia luka dochodowa wynosiła zarówno w 2007, jak i w 2008 r. - ok. 26%.

Analiza wyników za 2008 r. potwierdza wnioski z lat poprzednich dotyczące społecznego zróżnicowania zasięgu ubóstwa w Polsce. Czynnikiem decydującym o statusie społecznym, w tym o sytuacji materialnej jednostki i jej rodziny, jest miejsce zajmowane na rynku pracy. Ubóstwem zagrożone są przede wszystkim osoby i rodziny osób bezrobotnych. W 2008 r. wśród gospodarstw domowych, w skład których wchodziła przynajmniej jedna osoba bezrobotna, stopa ubóstwa skrajnego wynosiła ok.14%, podczas gdy wśród gospodarstw, w których nie było osób bezrobotnych ok. 5%.

Zasięg ubóstwa jest wyraźnie zróżnicowany w zależności od grupy społeczno-ekonomicznej, a więc w zależności od przeważającego źródła utrzymania. W najtrudniejszej sytuacji były rodziny, których podstawę utrzymania stanowiły świadczenia społeczne (stopa ubóstwa skrajnego - 22%). Bardziej niż przeciętnie narażeni na ubóstwo są członkowie gospodarstw, których podstawę utrzymania stanowiły renty (ok. 10% w sferze ubóstwa skrajnego) oraz gospodarstwa rolników (ok. 9% osób żyjących poniżej minimum egzystencji). Pauperyzacji sprzyja również wykonywanie niskopłatnej pracy. Dotyczy to głównie osób o niskim poziomie wykształcenia, pracujących na stanowiskach robotniczych. W rodzinach, których główny strumień dochodów pochodził z pracy najemnej na stanowisku robotniczym, stopa ubóstwa skrajnego kształtowała się na poziomie ok. 8% (wobec ok. 1% wśród gospodarstw utrzymujących się głównie z pracy najemnej na stanowiskach nierobotniczych).

Utrzymało się też zjawisko relatywnie częstszego zagrożenia ubóstwem ludzi młodych, w tym dzieci, głównie z rodzin wielodzietnych. W 2008 r. poniżej minimum egzystencji żyło ok. 18% osób w rodzinach małżeństw z 4 i więcej dziećmi na utrzymaniu, 9% osób - w rodzinach małżeństw z 3 dzieci na utrzymaniu i ok. 8% - w rodzinach niepełnych (samotnych matek lub ojców z dziećmi na utrzymaniu). Stopa ubóstwa skrajnego wśród dzieci i młodzieży do lat 18 wynosiła w 2008 r. ok. 9% (ok.5% w miastach, ok.12% na wsi). Osoby poniżej 18 roku życia stanowiły jedną trzecią (34%) populacji zagrożonej w tym roku skrajnym ubóstwem.