Elektrownia wodna Bielkowo - stuletni zabytek, który wciąż produkuje energię

Przeczytaj także: Nowa elektrownia wodna w województwie lubelskim

W 2025 roku elektrownia wodna Bielkowo świętuje swoje setne urodziny. Zbudowana w 1925 roku, jest drugą z ośmiu elektrowni tworzących kaskadę na rzece Raduni i największą małą elektrownią wodną w portfolio spółki Energa Wytwarzanie. To nie tylko ważny obiekt energetyczny, ale także cenny zabytek hydrotechniki oraz przykład harmonijnego połączenia techniki z przyrodą.

Unikalna specyfika i budowa elektrowni

Elektrownia Bielkowo jest elektrownią derywacyjną, co oznacza, że wykorzystuje sztuczny kanał o długości 3,5 km, który przecina pętlę rzeki Raduni, by maksymalnie wykorzystać naturalny spad wody wynoszący blisko 50 metrów. Ten sprytny inżynieryjny pomysł pozwolił na uzyskanie dużej mocy produkcyjnej – 7,2 MW – co czyni ją największą spośród małych elektrowni wodnych Energa Wytwarzanie.

W skład elektrowni wchodzą m.in. jazy, sztuczny zbiornik o powierzchni 54 ha, kanały oraz rurociągi, które umożliwiają spiętrzenie wody na poziomie 44,5 m. Elektrownia wyposażona jest w trzy hydrozespoły napędzane dwustrumieniowymi turbinami Francisa produkcji austriackiej firmy Voith oraz generatory Siemens-Schuckert. Elektrownia pracuje głównie w godzinach szczytu energetycznego, dostarczając energię do lokalnej sieci poprzez sześć linii o napięciu 15 kV.

Historia pełna wyzwań i znaczenia strategicznego

Budowa elektrowni rozpoczęła się w okresie międzywojennym, gdy Senat Wolnego Miasta Gdańska dążył do zapewnienia sobie niezależności energetycznej. Pierwotnym inwestorem była Stocznia Schichau, jednak po procesie sądowym prawo do korzystania z rzeki przejęło miasto. Elektrownia Bielkowo została uruchomiona w 1925 roku, a dwa lata później dołączyła do niej mniejsza elektrownia w Łapinie.

Podczas II wojny światowej elektrownia pełniła funkcję obiektu wojskowego. W 1945 roku w budynku wieży kompensacyjnej znajdowało się stanowisko ogniowe i obserwacyjne niemieckich obrońców. Elektrownia doznała znacznych zniszczeń, a urządzenia wytwórcze zostały zdemontowane i wywiezione przez wycofujące się wojska niemieckie. Do dziś na rurociągu widoczne są ślady bombardowań. W ostatnich dniach wojny w elektrowni ukryto cenne zabytki, w tym figury św. Jerzego, oraz ważne dokumenty urzędowe.

Powojenne odbudowy i współczesna rola

Po wojnie elektrownia wznowiła działalność 15 listopada 1945 roku i działa nieprzerwanie do dziś. Przez cały czas była modernizowana i remontowana, co pozwala utrzymać jej wysoką efektywność energetyczną. Bielkowo jest elektrownią szczytową, dostosowującą produkcję do szczytowego zapotrzebowania na energię elektryczną, co zwiększa jej znaczenie w systemie energetycznym regionu Pomorza.

Elektrownia jako zabytek i atrakcja turystyczna

Elektrownia wodna Bielkowo jest uznawana za perełkę przedwojennej architektury przemysłowej i stanowi ważny element Szlaku Zabytków Hydrotechniki województwa pomorskiego. Wnętrza siłowni zachowały swój historyczny charakter, mimo wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań technicznych.

Obiekt jest dostępny dla zwiedzających – organizowane są wycieczki edukacyjne oraz dni otwarte, podczas których można poznać historię i technikę elektrowni. Zwiedzanie wymaga wcześniejszej rezerwacji i odbywa się pod opieką przewodnika, co pozwala na bezpieczne i pełne doświadczenie tego wyjątkowego miejsca.

Przyroda i krajobraz wokół elektrowni

Okolice elektrowni to także ważny teren przyrodniczy. Zróżnicowana flora i fauna, zwłaszcza liczne gatunki ptaków, przyciągają miłośników przyrody i obserwatorów. Elektrownia i jej otoczenie stanowią przykład harmonijnego współistnienia przemysłu i środowiska naturalnego.

Ciekawostki techniczne i najczęściej zadawane pytania

• Elektrownia wykorzystuje trzy hydrozespoły z turbinami Francisa, które są jednymi z najbardziej efektywnych turbin wodnych.
• Sztuczny kanał o długości 3,5 km to unikalne rozwiązanie inżynieryjne, które pozwala na wykorzystanie naturalnej pętli rzeki Raduni.
• Elektrownia jest wpisana do rejestru zabytków i stale podlega modernizacjom, które pozwalają na zachowanie jej historycznego charakteru przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej wydajności.
• Obiekt jest czynny i oferuje możliwość odbycia praktyk zawodowych dla zainteresowanych energetyką.
• Elektrownia odgrywa kluczową rolę w lokalnym systemie energetycznym, zwłaszcza w godzinach największego zapotrzebowania na energię elektryczną.

Znaczenie dla regionu i przyszłość

Elektrownia Bielkowo to nie tylko ważny producent zielonej energii, ale także symbol rozwoju technicznego i historycznego Pomorza. Jej obecność w kaskadzie Raduni oraz udział w Szlaku Zabytków Hydrotechniki podkreślają jej znaczenie edukacyjne i turystyczne.

W obliczu rosnącego znaczenia odnawialnych źródeł energii, elektrownia Bielkowo ma przed sobą perspektywy dalszego rozwoju i modernizacji, pozostając jednocześnie świadectwem historii i inżynieryjnego kunsztu sprzed wieku.