AI a bezrobocie technologiczne jako wyzwanie etyczne

Przeczytaj także: Kto się boi sztucznej inteligencji?

Bezrobocie technologiczne jako wyzwanie etyczne

Automatyzacja pracy wcale nie jest nowym zjawiskiem. Już podczas rewolucji przemysłowej zmiany technologiczne, symbolizowane przez maszynę parową, prowadziły do utraty miejsc pracy w niektórych sektorach, zwłaszcza w produkcji, jednocześnie kreując nowe zawody i możliwości zatrudnienia. Jednak w przypadku AI skala zmian może być znacznie większa, gdyż sztuczna inteligencja jest zdolna zastępować również zadania wymagające wysokiej analizy czy przewidywania. Pracownicy i pracownice sektora finansowego, logistyki, obsługi klienta czy produkcji znajdują się w grupie szczególnie narażonej na automatyzację. W tym kontekście kluczowym wyzwaniem etycznym staje się zapewnienie, by proces wdrażania AI był sprawiedliwy i uwzględniał potrzeby ludzi, którzy zagrożeni są utratą pracy.

Wytyczne etyczne dla godnej zaufania sztucznej inteligencji

W 2019 roku Wysoka Grupa Ekspertów ds. Sztucznej Inteligencji, powołana przez Komisję Europejską, opublikowała „Wytyczne etyczne dla godnej zaufania sztucznej inteligencji”. Dokument ten szczególnie wskazuje na trzy aspekty takiej sztucznej inteligencji, która może budzić zaufanie: [a] zgodność z prawem, [b] etyczna odpowiedzialność oraz [c] solidność techniczna i społeczna. W kontekście bezrobocia technologicznego szczególnie ważne są kwestie związane z odpowiedzialnością społeczną i respektowaniem praw człowieka. Firmy wdrażające AI powinny:

• Zapewnić przejrzystość procesu automatyzacji – pracownice i pracownicy muszą być informowani o planowanych zmianach, potencjalnych skutkach dla ich stanowisk oraz o krokach podejmowanych w celu zminimalizowania negatywnego wpływu;
• Inwestować w przekwalifikowanie – kluczowym zobowiązaniem jest zapewnienie pracownikom i pracownicom możliwości zdobycia nowych umiejętności, dostosowanych do zmieniającego się rynku pracy;
• Tworzyć mechanizmy wsparcia – firmy powinny współpracować z rządami i organizacjami pozarządowymi, aby wdrażać programy wsparcia dla osób dotkniętych bezrobociem technologicznym;
• Uwzględniać wpływ społeczny – decyzje o automatyzacji powinny być podejmowane z uwzględnieniem ich szerokiego wpływu na społeczności lokalne i globalne.

Co więcej, podkreślić należy konieczność ludzkiej kontroli nad produktami powstałymi za pomocą narzędzi AI. Ludzka superwizja jest niezbędnym elementem, aby wykluczyć ewentualne błędy lub zweryfikować halucynacje, które wciąż mogą się pojawiać w wynikach prac narzędzi AI. Kolejnym istotnym czynnikiem, podkreślającym konieczność ludzkiej kontroli, jest możliwość wyjaśnialności rezultatów prac AI. Człowiek powinien móc zrozumieć wynik procesu, przeprowadzonego przez narzędzia AI, a w razie konieczności powinien również móc zmodyfikować wygenerowany wynik w sytuacji takiej konieczności. Aktualne narzędzia AI bardzo często wymagają ludzkiej kontroli i, niekiedy, także interwencji.

Etyczna odpowiedzialność jako fundament zaufania interesariuszy rynku pracy

Ostatecznym celem firm powinno być budowanie zaufania poprzez etycznie odpowiedzialne podejście do automatyzacji. Jak podkreślają wytyczne Unii Europejskiej związane z AI, etyczna odpowiedzialność nie oznacza jedynie zgodności z przepisami, ale zakłada również działanie w sposób odpowiedzialny, transparentny i uwzględniający dobro społeczne. Tym samym firmy, które będą przestrzegać zasad etycznych, zyskają nie tylko stabilność operacyjną, ale również pozytywny wizerunek na rynku.

Problem bezrobocia technologicznego stanowi jedno z największych wyzwań związanych z rozwojem AI. Firmy, jako główni aktorzy zmian, ponoszą szczególną odpowiedzialność za zapewnienie sprawiedliwego przejścia do nowych modeli pracy. Wdrożenie zasad etycznie odpowiedzialnej AI może przyczynić się do łagodzenia skutków automatyzacji i stworzenia zintegrowanego ekosystemu, w którym rozwój technologiczny idzie w parze z ochroną praw pracowników i pracownic. Kluczowe pozostaje, aby firmy przyjęły aktywną rolę w minimalizowaniu negatywnych skutków automatyzacji, realizując nie tylko swoje interesy ekonomiczne, ale również przyczyniając się do ochrony wartości społecznych. W ten sposób wdrażanie AI może stać się szansą na rozwój, a nie źródłem niepokoju dla milionów ludzi na całym świecie.

Autorem artykułu jest Artur Kołodziejczyk-Skowron - doktor nauk humanistycznych, filozof, wykładowca na Uniwersytecie WSB Merito Warszawa