Strefy czystego transportu: Polacy na tak, ale stawiają warunki

Przeczytaj także: Jak strefy czystego transportu poprawiły jakość powietrza w 7 europejskich miastach?

Badanie Research Collective “Strefy czystego transportu. Czy chcemy oddychać świeżym powietrzem w miastach?" dla międzynarodowej organizacji Clean Air Fund, zrealizowane w lipcu 2022 pokazuje, że w gronie kierowców deklarowana znajomość tematu stref czystego transportu jest nieco wyższa niż wśród ogółu społeczeństwa. O ile 39 proc. badanych deklaruje, że ma “pewną” lub dużą wiedzę o strefach, wśród zmotoryzowanych odsetek takich odpowiedzi wyniósł 43 proc.

Z kolei spośród mieszkańców Warszawy i Krakowa, których władze wiosną 2022 roku ogłosiły wstępne plany tworzenia stref czystego transportu, ich deklarowana znajomość wynosi odpowiednio 45 proc. i 50 proc. Dla osób, których nowa polityka transportowa polskich miast dotyczy najbardziej, zainteresowanie nią wzrasta - to ważna prognoza dla reszty kraju, która niebawem usłyszy więcej o strefach.

Jak i gdzie działają strefy czystego transportu? Nie wiemy

Strefa czystego transportu to stosowany w Europie od lat sposób na poprawę jakości powietrza w miastach oraz zadbania o zdrowie ich mieszkańców. Jej wprowadzenie oznacza ograniczenie wjazdu pojazdom emitującym najwięcej zanieczyszczeń do określonych obszarów miasta.

Większość respondentów nie była w stanie powiedzieć, czy w Polsce funkcjonuje już gdzieś strefa czystego transportu. Jest to jednak w pewnym stopniu zrozumiałe, bo od ponad roku toczą się na ten temat dyskusje i padają zapowiedzi, ale SCT nigdzie dotąd nie wprowadzono.

Jednocześnie aż 84 proc. kierowców nie wie, jaką normę emisyjności spełnia ich samochód (dla porównania, spalania własnego samochodu nie zna tylko co piąty kierowca). To na normach emisyjnych (od standardu Euro 1 z 1992 r. do Euro 6 stosowanego od 2015 r. do dziś) opiera się przyznawanie prawa wjazdu do strefy, więc edukacja w tym obszarze wydaje się konieczna.

Brak wiedzy właścicieli aut o normach emisji Euro, o tym jaką normę spełnia silnik ich samochodu nie zaskakuje, skoro nawet urzędnicy dokonujący rejestracji pojazdów nie mają na ten temat wiedzy. W konsekwencji, nie ma publicznej bazy danych, w której kierowca mógłby to sprawdzić. Edukacja posiadaczy samochodów nt. emisji jest niezbędna, ale dziś mówiąc o tym, które samochody są niskoemisyjne trzeba mówić raczej o tym, jakim paliwem są zasilane oraz w którym roku produkowane - wskazuje Bartosz Piłat, ekspert Polskiego Alarmu Smogowego ds. polityk transportowych.

Chcemy zmian w transporcie. Zwłaszcza w dużych miastach

Przy dość niskim poziomie wiedzy na temat SCT dalsza część badania poprzedzona została uproszoną definicją tego rozwiązania - strefa czystego transportu oznacza ograniczenie wjazdu do wybranego obszaru miasta (najczęściej centrum) dla samochodów z największą emisją spalin, czyli np. kilkunastoletnich diesli.

Mając tę wiedzę, 58 proc. respondentów było za utworzeniem strefy czystego transportu w swoim mieście, 22 proc. było temu przeciwnych, a 20 proc. nie ma zdania.

W Krakowie poparcie dla utworzenia strefy czystego transportu jest nieco niższe (54 proc.) niż średnia dla Polski. W innych badanych miastach wyższe - w Warszawie i Łodzi sięga 66 proc., a we Wrocławiu 74 proc. Poparcie dla SCT jest też wyraźnie większe wśród seniorów niż u przedstawicieli młodszych i średnich pokoleń oraz nieco wyższe w dużych miastach niż wśród mieszkańców wsi i małych miast.

Im więcej wiedzy dotyczącej stref czystego transportu , tym bardziej zachowawcze reakcje. Rozmowa o konkretach studzi pozytywne emocje i każe zastanowić się nad tym, jak tego rodzaju rozwiązanie jak strefa czystego transportu dotknie badanego, jego rodzinę czy sąsiadów. Biorąc pod uwagę, że w Krakowie dyskusja o strefie i konkretnych wymaganiach dotarła z pewnością do dużej grupy mieszkańców miasta, poparcie dla strefy na poziomie 54 proc. uważam za pozytywny wskaźnik - komentuje Bartosz Piłat.

Aż 80 proc. badanych uważa, że lokalne władze wprowadzając związane ze strefą czystego transportu ograniczenia powinny zaoferować mieszkańcom coś w zamian. Zapytani, czego konkretnie by oczekiwali, najczęściej wskazują na bezpłatne parkingi na granicach stref (52 proc). Pojawiają się też propozycje zniżek na transport publiczny (22 proc.) oraz uruchomienia dodatkowych połączeń dla lepszego skomunikowania peryferyjnych obszarów z centrum miasta (19 proc.). Najwięcej osób oczekujących dodatkowego wsparcia od miasta jest w Warszawie (81 proc.), w Krakowie (88 proc.) oraz w gronie kierowców (85 proc.).

Należy jasno podkreślić, że strefy czystego transportu mają przede wszystkim na celu obniżenie emisji zanieczyszczeń pochodzących z transportu drogowego, a nie całkowitą eliminację aut spalinowych. Nie oznacza to jednak, że miasta nie podejmą decyzji o stopniowym wyłączaniu z użytkowania aut emitujących substancje szkodliwe dla zdrowia i życia ludzi. Ponadto miasta działając na rzecz mieszkańców wspierają rozwój innych rodzajów mobilności jak transport zbiorowy, współdzielone pojazdy (carsharing) czy rowery. Te działania mają na celu zachęcenie zmotoryzowanych do przesiadki w samochody spełniające wyższą normę emisji spalin lub korzystanie z transportu zbiorowego lub mikromobilności. Biorąc pod uwagę wymierne korzyści, jakie przynoszą strefy w miastach zachodniej Europy, również w Polsce jest szansa, że wpłyną one na poprawę jakości powietrza w arteriach miejskich oraz możliwe, że również na odmłodzenie floty pojazdów poruszających się po kraju - ocenia Maria Majewska, New Mobility Manager z Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych (PSPA).

Metodyka badania
Badanie zrealizowała w lipcu 2022 r. agencja badawcza Research Collective na zlecenie agencji PR Profeina, w ramach projektu “Rozwój hubu informacyjnego nt. stref czystego transportu w Polsce”, finansowanego przez Clean Air Fund. Wywiady metodą CAWI przeprowadzono na grupie 2200 dorosłych Polaków reprezentatywnej ze względu na wiek, płeć i miejsce zamieszkania. Ponadto rozszerzono próbę o wywiady w 4 miastach: Warszawie, Krakowie, Łodzi oraz Wrocławiu (480 wywiadów = 4 x 120 osób).