NIK: nieprawidłowe wywłaszczenia pod budowę dróg

Przeczytaj także: Wywłaszczenie a obecny stan prawny

Na przyśpieszenie przejmowania nieruchomości pod budowę dróg krajowych pozwala tzw. specustawa drogowa, wprowadzona w kwietniu 2003 r. W grudniu 2006 r. weszły w życie przepisy, pozwalające na sprawne wywłaszczenie nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w przypadku, gdy jest ona położona w pasie budowanej drogi krajowej. Osobom wywłaszczonym przysługuje odszkodowanie, którego wysokość ustalają wojewodowie w odrębnym postępowaniu administracyjnym - wszczynanym z urzędu (przy czym w województwach mazowieckim i podkarpackim wojewodowie wbrew przepisom czekali na wnioski). Podstawą do ustalenia wysokości odszkodowania jest sporządzana przez rzeczoznawcę majątkowego wycena (operat szacunkowy) nieruchomości.

Kontrolerzy NIK stwierdzili między innymi nieprawidłowe ustalanie wysokości odszkodowań (zawyżanie lub zaniżanie), ze względu na błędy w wycenie nieruchomości. W czterech urzędach wojewódzkich (wielkopolskim, lubelskim, mazowieckim i świętokrzyskim) od decyzji ustalających wysokość odszkodowań odwołano się niemal 500 razy (4 proc. wszystkich decyzji). NIK zwraca uwagę, że rozpatrujący sprawy minister transportu uznał za zasadne aż 40 proc. odwołań (194 sprawy). Jak ustalili kontrolerzy Izby, w 80 proc. przypadków głównym powodem uchylania decyzji były właśnie błędy w wycenach nieruchomości, a w szczególności niewłaściwy dobór nieruchomości porównawczych, oraz niewłaściwe określenie przeznaczenia nieruchomości, nieuwzględnianie wszystkich składników majątkowych nieruchomości, czy zwykłe błędy w obliczeniach.

Dochodziło również do opóźnień w wypłatach odszkodowań, wynikających ze zwłoki w wydawaniu decyzji ustalającej wysokość odszkodowania. Wielomiesięczne poślizgi wynikały w głównej mierze z opóźnień w rozpoczynaniu postępowań odszkodowawczych i związanego z tym późnego zlecania wycen nieruchomości.

Dodatkowo, w GDDKiA zasady wykupu ziemi pod inwestycje drogowe nie były zgodne z procedurami antykorupcyjnymi. Wbrew tym zapisom zdarzało się, że zakupem nieruchomości pod drogi krajowe zajmowały się pojedyncze osoby, gdyż formalnie zezwalał na to regulamin organizacyjny GDDKiA.