Dotacje unijne w świetle nowej perspektywy budżetowej

Przeczytaj także: Fundusze Europejskie: z jakich programów można obecnie korzystać?

Dotacje w Polsce

Drugi koszyk tworzony jest z funduszy strukturalnych i funduszu spójności. Są to środki, za których wykorzystanie odpowiadają władze państw członkowskich i stowarzyszonych. To właśnie w ramach tego koszyka Polska otrzymała budżet bliski 73 mld euro na najbliższą perspektywę budżetową. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR) zdefiniowało 8 obszarów, które zyskały szczególną wagę przy tworzeniu programów dotacyjnych na najbliższe siedem lat:

• innowacje
• przedsiębiorczość
• badania i rozwój
• autostrady i drogi ekspresowe
• zielona energia
• transport przyjazny środowisku
• środowisko IT
• nauka, rynek pracy i integracja społeczna

Polski rząd planuje realizację dotacji w ramach programów centralnych (Infrastruktura i Środowisko; Inteligentny Rozwój; Wiedza, Edukacja, Rozwój; Polska Cyfrowa), jednego programu ponadregionalnego (Polska Wschodnia) oraz 16 programów regionalnych. Dodatkowo w gestii Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi mają powstać programy dotyczące rozwoju obszarów wiejskich, morskich i rybackich.

Analizując proponowane na kolejną perspektywę budżetową programy nie sposób nie doszukać się bardzo dużych analogii z tym co doświadczaliśmy we właśnie kończącym się okresie. W zasadzie mamy do czynienia z takimi samymi programami poza jednym nowym dotyczącym cyfryzacji naszej gospodarki i administracji. Kiedy jednak zagłębimy się w proponowane szczegóły poszczególnych programów dostrzeżemy nowe akcenty, które będą charakteryzowały wytyczne, a w konsekwencji dostępność nowych grantów.

Ważnym aspektem jest stymulowanie innowacyjności naszej gospodarki. Jak pokazują liczne światowe badania polska gospodarka pod względem innowacyjności w ramach Unii Europejskiej nie przegrywa aktualnie jedynie z Grecją (np. wg Global Innovation Index 2013 Report). W związku z tym przedsiębiorstwa powinny spodziewać się znaczącego ograniczenia dotacji wspierających inwestycje w rozwój przedsiębiorstwa jeśli działania te nie będą powiązane z badaniami, rozwojem i komercjalizacją innowacyjnych rozwiązań.

Nowy kształt programów dotacyjnych będzie z pewnością odpowiadał na wyniki badań rynkowych wskazujących, że duże przedsiębiorstwa wśród wszystkich firm najchętniej decydują się na poniesienie ryzyka związanego z przygotowaniem i wdrożeniem innowacyjnego rozwiązania. W związku z tym stymulacja grantowa będzie mocniej przesunięta w kierunku firm z sektora MŚP. Duże firmy będą mogły nadal jednak liczyć na wsparcie w tych obszarach, w których Unia Europejska wymusza inwestycje, aby dostosowywać się do jej wymogów. Ważnym aspektem stymulowanym przez dotacje będzie promowanie gospodarki niskoemisyjnej, ale także efektywnej energetycznie.

Dużą zmianą, która de facto na dzień dzisiejszy nie została zdefiniowana, jest intensyfikacja pomocy zwrotnej kosztem dotacji bezzwrotnych, z którymi mieliśmy dotąd najczęściej do czynienia. MRR analizuje dostępne dane oraz czeka na wyniki badania Banku Światowego, aby podjąć ostateczne decyzje w tym zakresie. Decyzje te będą z pewnością wypadkową dwóch silnych czynników. Z jednej strony do stosowania pomocy zwrotnej zachęca możliwość wielokrotnego wykorzystania tych samych środków do stymulowania gospodarki.

Z drugiej jednak wiadomo, że firmy z sektora MŚP mają bardzo niską gotowość wspierania swoich działań rozwojowych ze środków obcych (np. Badania Lewiatana pokazują, że tylko 9% firm MŚP skorzystało kiedykolwiek ze środków obcych przy obsłudze swoich inwestycji). Można więc przypuszczać, że w ostatecznym kształcie działania B+R, a więc działania obarczone bardzo dużym ryzykiem będą stymulowane dotacjami bezzwrotnymi. Faza wdrożenia innowacyjnego rozwiązania będzie zaś mogła liczyć na pomoc zwrotną ewentualnie w części umarzaną w przypadku osiągnięcia postawionych celów w zakładanym czasie. Za takim rozwiązaniem przemawia również zwiększenie nacisku na popieranie grantami inwestycji, które ze swojej natury są efektywne, a sama dotacja jedynie przyspiesza ich realizację.