Kryzys bankowy: wpuszczeni w szwedzkie maliny

Przeczytaj także: Fitch: polski sektor bankowy w dobrej formie

W banku Nordea pod koniec września 2013 roku współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 wynosił 14,4 proc., w Swedbanku 18,8 proc., a w Handelsbanken 19,3 proc. Porozumienie bazylejskie mówi o 7 proc. lub 9 proc. dla banków specjalnego znaczenia, przy czym określanie „należności niepewnych” jest bardziej rygorystyczne, niż utarło się w Europie. W kwestii kredytów hipotecznych minimum kapitałowe wynosi 15 proc., a szwedzki bank centralny optuje za podwyższeniem do 20 proc, kiedy standardem jest 5 proc.

Szwecja przez lata była jednym z najważniejszych rynków bankowości inwestycyjnej – kraj bardzo podobny do Szwajcarii, struktura stabilna, ponieważ nienaruszona wojną, a gospodarka do jeszcze nie tak dawna świetnie prosperująca.

Na dzień dzisiejszy nawet na własnym rynku szwedzkie banki przegrywają. 23,1 proc. transakcji M&A (mergers and acquisitions) zawieranych w tej części Półwyspu Skandynawskiego obsługuje Morgan Stanley, na drugim miejscu jest co prawda Handelsbanken z ok. 18-proc. udziałem, ale to jedyny szwedzki bank w tym zestawieniu. Dalsze miejsca należą do UBS (11,1 proc.), JP Morgan (10,1 proc.), Goldman Sachs (9,7 proc.), Deutsche Bank (9,4 proc).

W dziedzinie inwestycji kapitałowych podział jest jeszcze bardziej brutalny dla Szwedów – 38,8 proc. całego rynku należy do Deutsche Banku, a 21,2 proc. tego typu transakcji obsługuje USB.

Poza granicami Szwecji welfare state praktycznie nie ma szwedzkich banków – jedynie Handelsbanken działa na większą skalę w Zjednoczonym Królestwie (140 filii), jednak w wyspiarskiej bankowości inwestycyjnej nie odgrywa żadnej roli.

Praktyczny brak znaczenia usług inwestycyjnych odbija się również w ostatnich raportach, które pokazują, jak znacząco rozwój bankowości internetowej, który z natury wiąże się z sektorem klientów indywidualnych, wpłynął na rynek. Podobną relację obserwuje się w krajach takich jak Polska Bułgaria, czy Macedonia, gdzie bankowość inwestycyjna praktycznie nie istnieje.

Jedynym gwarantem zarobku dla szwedzkich banków jest rodzimy klient detaliczny. Na tym polu panuje oligopol – próżno szukać w kraju króla Carla XVI Gustafa obcego kapitału w sektorze finansowych usług detalicznych. Banki bez obaw mogą zatem oferować znikome oprocentowanie depozytów oraz drogie kredyty, gdyż nie natrafią na konkurencję. Gwarantuje im to stabilny wzrost, przez co ich akcje stają się atrakcyjnymi dla osób szukających stosunkowo pewnych inwestycji, np. zabezpieczeń emerytalnych. Taki obrót spraw to drastyczny regres dla szwedzkiej bankowości. Skala zniszczeń „rozwiązań szwedzkich” jest ogromna, zważywszy, że jeszcze pod koniec lat 80. tamtejsze usługi inwestycyjne były wiodącymi na skalę globalną.

Przykład dla innych

Szwedzkie metody na walkę z kryzysem przedstawiane były jako penicylina bankowości. Naturalnie, po upadku Lehman Brothers zostały one wprowadzone właściwie wszędzie. Ameryka w 2008 roku na bailouty bankowe wydała 1,2 bln dolarów, co poskutkowało deficytem budżetowym w wysokości 1 bln dolarów oraz podniesieniem „sufitu zadłużenia” do poziomu 11,3 bln dolarów. Rząd wszedł w posiadanie kilku instytucji udzielających kredytów hipotecznych.

Wielka Brytania wprowadziła pakiet ratunkowy, w wyniku którego wykupiła udziały Lloyds Banking Group oraz Royal Bank of Scotland, a wielu bankom udzieliła gwarancji kredytowych.

Podobnie w innych częściach świata rządy znacjonalizowały niektóre banki. W Islandii państwo przejęło aż 6 dużych banków, w Irlandii unarodowiony został Anglo Irish Bank, Podobnie postąpiły rządy na Litwie, Łotwie, Sri Lance. Prezydent Sarkozy przeznaczył 320 mld euro na ratowanie francuskich instytucji finansowych.

Model szwedzki wychwalają po dziś dzień popularni ekonomiści i opiniotwórcze media. Cały świat wydał biliony dolarów na rozwiązania, które w rzeczywistości nie zadziałały. Kryzys trwa już piąty rok i chociaż od 2 lat wszyscy ogłaszają jego koniec, na horyzoncie tego nie widać.

W 2011 roku jednym z haseł okupujących Wall Street było „We demand the Swedish solution” (Żądamy szwedzkiego rozwiązania), którzy najwyraźniej nie zauważyli, że zostało ono już dawno wprowadzone (co też może świadczyć o jego skuteczności). Szwedzki model wychodzenia z kryzysu w bankowości jest do tej pory zachwalany na łamach światowej prasy ekonomicznej (Szwedzka lekcja dla właścicieli banków w Unii Europejskiej. To ważne, aby tworzyć jasne reguły ochrony interesów płatników podatków – tytuł i lead artykułu Daga Dettera w „Financial Times” z października 2012 roku; Szwedzka bankowość. Wskazówki od starzejącego się modelu. Gdzie banki są zarówno bezpieczne jak i rentowne – tytuł i podtytuł artykułu w „The Economist” z końca września 2013 roku), pomimo iż widać, do jakiego spustoszenia doprowadził branżę bankową w kraju swego pochodzenia. Być może zwyczajnie ciężko przyznać się do wydania bilionów dolarów na nieskuteczne rozwiązanie.

18 lat po szwedzkim kryzysie cały cywilizowany świat stanął w obliczu krachu. Okrutna konsekwencja historii – dokładnie te same błędy przyczyniły się do zaistnienia kryzysu co w skandynawskim przypadku i dokładnie te same błędy, które popełnili Szwedzi, popełniliśmy i my przy wychodzeniu z kryzysu. W dalszym cyklu powinniśmy powielić błąd przeregulowania bankowości, czego urzeczywistnieniem zapewne będzie unia bankowa. Okazuje się, że opowieściami o skuteczności bailoutowania i nacjonalizacji instytucji finansowych w obliczu kryzysu zostaliśmy wpuszczeni w maliny. Trochę nas pokuło, ale chyba nie było to nazbyt dotkliwe, skoro tak mało wniosków wyciągnęliśmy.