Szara strefa a wyroby akcyzowe 2010

Przeczytaj także: Przemyt papierosów w Polsce

Szara strefa w branży spirytusowej

Branża spirytusowa w 2010 r., zgodnie z danymi organizacji branżowych producentów napojów spirytusowych, dostarczyła do budżetu państwa 6 mld zł samej akcyzy. Wartość ta stanowi ponad 10% całości wpływów z akcyzy i tym samym każdy ubytek w dochodach ma znaczne konsekwencje dla finansów publicznych.
W latach 2002-2005 wielkość szarej strefy szacowano na 20 do 45% całkowitej sprzedaży. W 2008 r. jej wielkość szacowana była na 5-7%. Zgodnie z danymi z 2009 r. co najmniej 10,5 mln litrów 100 proc. alkoholu zostało uzyskane przez przestępców ze spirytusu skażonego. Około 1 mln litrów 100-proc. alkoholu pochodziło z przemytu, a ok. 1,5 mln litrów 100-proc. alkoholu wyprodukowano w systemie gospodarskim. W 2010 r. skalę alkoholowej szarej strefy można było oszacować na 9-10 % całego rynku mocnych alkoholi, czyli około 12,7 – 13,7 mln litrów alkoholu .

Cały rynek napojów spirytusowych ma wartość ok. 13,6 mld zł, co oznacza, iż poza oficjalną gospodarką sprzedaje się wyroby alkoholowe warte nawet 2 mld zł . Wg danych Ministerstwa Finansów straty budżetu państwa z tytułu szarej strefy można szacować na około 1-1,5 mld zł rocznie.

Warto odnotować, iż wyroby spirytusowe, analogicznie jak paliwa czy tytoń, cechują się wysokim udziałem podatków w cenie detalicznej wyrobu. Poziom ten sięga nawet do 70%. Wysoki poziom opodatkowania wyrobów spirytusowych w ramach oficjalnej gospodarki może stanowić istotny czynnik sprzyjający rozwojowi szarej strefy. Niemniej jednak po akcesji Polski do Unii Europejskiej w dużej mierze został wyeliminowany proceder sprowadzania alkoholu z kierunku południowego i zachodniego. Możliwe stało się to dzięki wyrównaniu stawek akcyzy na wyroby spirytusowe. Akcyza w Polsce wynosi 4960 zł za hektolitr, zaś wśród krajów sąsiadujących wyższe stawki mają m.in. Litwa (5257 zł) i Niemcy (5355 zł). Nieco niższa akcyza jest w Czechach i na Słowacji.

Nadal jednak występuje istotna różnica w poziomie akcyzy (i tym samym cen detalicznych) między Polską a krajami leżącymi za jej wschodnią granicą. Na Białorusi i Ukrainie jest ona 2-3 razy niższa niż w Polsce i wynosi odpowiednio 1602 zł i 1428 zł za hektolitr. Powoduje to szczególnie wysoką opłacalność przemytu wyrobów spirytusowych z tych krajów. Skalę potencjalnego zagrożenia dla oficjalnej gospodarki z tytułu przemytu i wysokich podatków pokazują statystyki zmiany wielkości (oficjalnego) spożycia. W 2008 r. po podniesieniu akcyzy na wyroby spirytusowe o 9% miał miejsce spadek wielkości spożycia szacowany na 6,5–12,5%.

Branża spirytusowa jest dobrym przykładem skuteczności polityki odwrotnej, tj. obniżania wysokości akcyzy. Po obniżeniu poziomu akcyzy o 30% w 2002 r. miało miejsce wyższe o 445,9 mln zł (tj. o 12,2%) wykonanie planu dochodów z akcyzy od wyrobów spirytusowych. Jak stwierdza samo Ministerstwo Finansów, przyczyną wyższego wykonania dochodów w 2002 r. było obniżenie stawki akcyzy oraz wzrost sprzedaży wyrobów spirytusowych. Nastąpiło również zmniejszenie szarej strefy oraz wzrost legalnej sprzedaży.

Działania Służby Celnej i innych organów państwa, choć aktywne, to jednak nie w pełni są w stanie przeciwdziałać problemowi napływu nielegalnego alkoholu do Polski. Służba Celna w 2004 r. dokonała zajęcia na granicy państwa 181 tys. litrów przemycanych wyrobów alkoholowych, a w 2005 r. jedynie 117 tys. litrów tych wyrobów. Dla porównania w 2010 r. Służba Celna wykryła 4,5 tys. nieprawidłowości związanych
z produkcją i sprzedażą alkoholu, obejmujących 260 tys. litrów nielegalnych wyrobów (czyli ok. 2% wielkości szarej strefy). Służba Celna w 2004 r. dokonała zajęcia na granicy państwa 181 tys. litrów przemycanych wyrobów alkoholowych, a w 2005 r. jedynie 117 tys. litrów tych wyrobów.