Wyznania religijne i stowarzyszenia narodowościowe w Polsce 2006-2008

Przeczytaj także: Wyznania religijne pracownika a urlopy i zwolnienia

Na koniec 2008 roku według danych GUS istniało, tj. posiadało status prawny, 179 kościołów i związków wyznaniowych. W zestawieniu tym jest 16 takich, które rozwiązały się lub przyłączyły do innych wyznań, a które zostały uwzględnione w publikacji w niektórych statystykach (np. obrazujących dynamikę powstawania) oraz opisywane są indywidualnie w formie krótkich notek informacyjnych.

Analizując daty rejestracji kościołów i wyznań łatwo można zauważyć, że prawdziwy rozkwit w dziedzinie organizowania się związków wyznaniowych przyniósł przełom lat 80-tych i 90-tych, a zatem początek przemian ustrojowych w Polsce i związana z nim liberalizacja prawa wyznaniowego. W okresie tym zaczęły rejestrować się te grupy wyznaniowe, które funkcjonowały już od lat, nie mogąc uzyskać statusu związku wyznaniowego, jak np. stosunkowo liczebna, na tle niekatolickich wyznań w Polsce, organizacja świadków Jehowy.

Z drugiej strony fala przemian i wynikające z niej otwarcie na swobodny napływ prądów religijno-filozoficznych ze świata zachodniego, a także wyjątkowo dogodne przepisy – zwłaszcza na początku tego okresu – przełożyły się na znaczną intensyfikację w zakresie powstawania i organizowania się różnego typu nowych ruchów religijnych i kultowych. W dużej mierze były to grupy o charakterze innowacyjnym w stosunku do dominującej w Polsce tradycji chrześcijańskiej, nawiązujące np. do odległych kulturowo tradycji, np. hinduizmu lub buddyzmu.

Począwszy od roku 1990 do końca 2008 status prawny uzyskało 129 wyznań, co stanowi 74% zbiorowości 179 wyznań, tzn. wszystkich figurujących w wykazie i bazach danych GUS, niezależnie od tego, czy obecnie jeszcze funkcjonują, czy też uległy rozwiązaniu (względnie weszły w skład innych). W 1990r. uznano 23 (13%) nowych związków wyznaniowych. Przez kolejnych osiem lat przybywało średnio po 10 nowych rejestrowanych związków wyznaniowych. Tak było do roku 1999, kiedy dały o sobie znać nowe przepisy, podnoszące nieco wymogi stawiane przy rejestracji wyznań. Ostatecznie, w całej dekadzie lat 90-tych zarejestrowano ich 114, tj. 65% spośród całej omawianej zbiorowości kościołów i związków wyznaniowych. Od roku 2000 obserwujemy wyraźną stabilizację w tym zakresie, objawiającą się wyraźnie słabszym, ale sukcesywnym powiększaniem się stanu zarejestrowanych związków wyznaniowych – średnio po 2 wyznania na rok.

Wszystkie wyznania, które uległy rozwiązaniu do 2008 roku, zarejestrowane zostały w latach 1990-1999, a zatem organizacje religijne, zaprzestające działalności miały dość krótki okres działalności. To również świadczy o dużej aktywizacji, a nawet swoistej żywiołowości społeczno-religijnej, jaką charakteryzowała się ostatnia dekada ubiegłego stulecia.

Dalszą część publikacji poświęconej wyznaniom stanowi indywidualna prezentacja poszczególnych kościołów i wyznań, która uwzględnia dwa zasadnicze elementy, tj. indeksy oraz karty informacyjne.

Aby umożliwić czytelnikowi łatwe wyszukiwanie danych i opisów wyznań sporządzone zostały trzy indeksy, zawierające pełen wykaz wszystkich uwzględnionych w opracowaniu kościołów i związków wyznaniowych, w następujących porządkach: alfabetycznym, chronologicznym, demograficznym. Zasadniczą częścią prezentacji poszczególnych wyznań są karty informacyjne wyznań, w których zamieszczono charakterystyki poszczególnych wyznań, zawierające: podstawowe informacje takie, takie jak: nazwę wyznania, dane adresowe, rok powstania i rok rejestracji, charakterystykę opisową wyznania, która – w zależności od posiadanych danych – uwzględnia syntetycznie m. in.: historię (genezę), doktrynę, zasady życia religijnego wyznawców, zasady przyjmowania członków, strukturę i działalności związku wyznaniowego, dane statystyczne, tj. liczby: wyznawców, duchownych, podstawowych wspólnot oraz obiektów sprawowania kultu.