Cel przedsiębiorstwa to więcej niż zysk

Przeczytaj także: Finansowy cykl życia firmy: jak się przygotować?

Pierwszym problemem, na który natrafiliśmy, gdy staraliśmy się określić cel przedsiębiorstwa, było zrozumienie roli zysku w ramach tego celu. Na podstawie literatury poświęconej zagadnieniu zarządzania, a także wielu wywiadów i rozmów, które przeprowadziliśmy z menedżerami praktykami, wyodrębniliśmy trzy różne poglądy na temat znaczenia zysku.

Zgodnie z pierwszym maksymalizację zysku traktuje się jako jedyny cel przedsiębiorstwa. Od czasów Adama Smitha zawsze byli tacy, którzy uważali, że przedsiębiorstwo musi skoncentrować się wyłącznie na osiąganiu zysku. Każde inne działanie, które podejmuje, może być rozumiane tylko jako środek do osiągania zysku. Najbardziej znanym zwolennikiem i propagatorem tego poglądu jest Milton Friedman, który na początku lat sześćdziesiątych stwierdził: „Na przedsiębiorstwie ciąży jeden i tylko jeden społeczny obowiązek: wykorzystywanie jego zasobów i angażowanie się w działania mające na celu zwiększenia zysku tak długo, jak przestrzega zasad gry, to znaczy angażowanie się w otwartą i wolną konkurencję bez stosowania podstępów i oszustw”. Na ten temat także dziś trwają dyskusje i debaty w kręgach politycznych, akademickich i biznesowych.

Istotą drugiego poglądu jest postrzeganie zysku jako jednego z kilku celów przedsiębiorstwa. Wiele osób uważa, że przedsiębiorstwa powinny wnosić coś więcej niż tylko zysk: muszą służyć jednostkom, grupom czy całemu społeczeństwu. Przedsiębiorstwo we wszystkich swoich działaniach zaspokaja jedną lub kilka potrzeb różnych interesariuszy: klientów, pracowników, akcjonariuszy (udziałowców), dostawców i członków społeczności, w ramach której funkcjonuje.

Niektóre formy tego wkładu, na przykład praca wykonywana przez szpitale, mogą się wydawać szlachetniejsze czy bardziej wzbogacające od innych, na przykład od tego, co wnosi bank. Nie jest jednak naszym zamiarem w tej książce dokonywać moralnej oceny tego, czy niektóre formy działalności są lepsze od innych. Chcemy natomiast podkreślić, że dla wielu przedsiębiorstw wkład, jaki wnoszą na rzecz różnych interesariuszy, jest celem samym w sobie, traktowanym na równi z osiąganiem zysku. W gruncie rzeczy taką interpretację znaleźliśmy w wielu deklaracjach misji ponad 1300 przedsiębiorstw, które uwzględniliśmy w naszej analizie.

Podstawą trzeciego sposobu rozumienia zysku jest założenie, że to wcale nie on jest ostatecznym efektem, ale że stanowi tylko środek do osiągania innych rezultatów. „Zysk jest warunkiem koniecznym dla istnienia i środkiem osiągania ważniejszych celów. Zysk jest tym, czym tlen, pożywienie, woda czy krew dla organizmu; nie są to elementy najważniejsze w życiu, ale bez nich jest ono niemożliwe”.


Powyższy tekst jest fragmentem książki „Zarządzanie poprzez misje” (Wolters Kluwer Polska, Kraków 2009) autorstwa P. Cardona i C. Rey’a. Publikacja przedstawia propozycję nowego sposobu rozumienia procesu zarządzania. Zaprezentowana w niej koncepcja zarządzania poprzez misje jest kompleksową metodą wdrażania misji organizacji na wszystkich szczeblach jej struktury organizacyjnej. Książka jest dostępna w wielu księgarniach internetowych, m.in. w www.profinfo.pl.