NBP: rynek pracy w Polsce w I kw. 2016

Przeczytaj także: NBP: rynek pracy w Polsce w IV kw. 2015

Warto zauważyć, że w porównaniu z wynagrodzeniami w całym województwie mazowieckim, a nie tylko z pracującymi w dużych miastach, płace imigrantów nie są aż tak niskie. Różnica pomiędzy medianowymi stawkami godzinowymi polskich pracowników w województwie mazowieckim a imigrantów w aglomeracji warszawskiej wynosiła ok. 15%. Ponadto można oczekiwać, że na niższe płace imigrantów wpływ miała także ich charakterystyka demograficzna oraz zawód i sektor w którym pracują.

Brak wpływu imigrantów na płace i bezrobocie – wnioski dla Polski

W miarę ujawniania w statystykach publicznych obecności pracowników z zagranicy w Polsce, oraz w miarę stopniowego wzrostu ich obecności, nasuwa się pytanie o efekty tych procesów dla polskiego rynku pracy. Wnioski z badań empirycznych dla innych krajów sugerują, że na obecnym etapie tego zjawiska, wpływ imigracji do Polski, zarówno na płace, jak i na zatrudnienie (i bezrobocie) powinien być zaniedbywalny.

W porównaniu do innych krajów rozwiniętych, uczestnictwo w rynku pracy osób urodzonych poza granicami Polski jest wciąż niewielkie: nawet przy zawyżonych szacunkach mowa o maksymalnie kilku procentach pracowników, podczas gdy odsetek ten od lat 1990tych przewyższa 10% w Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech czy Hiszpanii (porównywalne dane sprzed spowolnienia okresu globalnego gospodarczego oraz zaostrzenia kryzysu humanitarnego na Bliskim Wschodzie i w niektórych państwach Afryki). W krajach o dużej tradycji otwarcia na imigrację, jak np. Kanada czy USA, odsetek ten przekracza 20%.

Pomimo znacznie większej obecności obcokrajowców na rynkach pracy innych krajów rozwiniętych, nie ma dotąd wskazań, że napływ siły roboczej w istotny sposób rzutuje na bezrobocie obywateli kraju goszczącego, ani na poziom czy dynamikę wynagrodzeń. W licznych badaniach empirycznych wskazuje się następujące efekty.

• Obserwuje się brak wpływu lub niewielki dodatni efekt napływu migrantów na wynagrodzenia pracowników lokalnych. Pracownicy z zagranicy wykonują inne prace, niż rezydenci (ich praca nie jest doskonale substytucyjna), a jednocześnie imigranci najczęściej podejmują prace poniżej swoich kwalifikacji, podnosząc zasadniczo wydajność na obejmowanych stanowiskach. Ponieważ imigranci zazwyczaj otrzymują wynagrodzenia niższe niż pracownicy lokalni na tych samych stanowiskach, generuje to nadwyżkę, najczęściej dystrybuowaną w postaci dodatkowych wynagrodzeń dla pracowników lokalnych. Mechanizm taki potwierdził się w przypadku USA (Card, 2001) oraz Wielkiej Brytanii (Manacorda, 2012; Dustmann et al., 2013). W istocie, napływ imigrantów ma największy negatywny wpływ na płace imigrantów, w szczególności tych o najwyższych kwalifikacjach – nie na wynagrodzenia pracowników lokalnych.

• Niższa może być dynamika wynagrodzeń osób o najniższych kwalifikacjach (Card i Lemieux, 2001; Dustmann et al., 2008). W przypadku Polski jednak, od 2008 roku zasadniczo podnoszona jest płaca minimalna (o łącznej dynamice przekraczającej dynamikę przeciętnej wydajności pracy w tym okresie). Stąd, nawet gdyby napływ imigrantów miałby przełożyć się na niższą presję płacową w segmencie rynku pracy o najniższych wynagrodzeniach, regulowana stawka minimalna niweluje ten efekt.

• Ze względu na powyższe efekty, nie ma także przełożenia napływu imigrantów na stopę bezrobocia ani w ujęciu krajowym, ani lokalnym, ani branżowym. Nie zaobserwowano także efektów zniechęcania do wejścia na rynek pracy, nawet w grupie potencjalnie najbardziej zagrożonej obniżeniem popytu na pracę, tj. młodych mężczyzn o niskich kwalifikacjach (Wadsworth et al., 2016). Zatrudnianie obcokrajowców związane jest ze wzrostem popytu na pracę, a nie zastępowaniem pracowników krajowych zagranicznymi.

• Wpływ na popyt na pracowników zagranicznych ma także stosowanie przepisów prawa pracy. Porównując doświadczenia pracodawców Szwecji, Wielkiej Brytanii i Irlandii po akcesji krajów Europy Środkowej i Wschodniej, Ruhs (2012) pokazuje, że zachowanie równych praw dla pracowników krajowych i zagranicznych redukuje popyt pracodawców, ograniczając napływ pracowników spoza danego kraju.