NBP: rynek pracy w Polsce w III kw. 2014

Przeczytaj także: NBP: rynek pracy w Polsce w IV kw. 2013

W przemyśle tempo wzrostu WDB wprawdzie nieznacznie osłabło w trakcie ostatnich dwóch kwartałów, nie wpłynęło to jednak w istotny sposób na rosnącą tendencję liczby pracujących w tym sektorze, obserwowaną od połowy 2013 r. Tempo wzrostu WDB w usługach rynkowych ukształtowało się w III kw. 2014 r. na poziomie 3,3% r/r, tj. o 0,4 pp. niższym niż przed kwartałem. W tym samym czasie tempo wzrostu liczby pracujących w usługach ustabilizowało się na poziomie 1,4% r/r sa (wg danych GN). Sugeruje to możliwość relatywnie krótkiego spowolnienia dynamiki WDB w tych sektorach.

Udział sektora usługowego w całkowitym zatrudnieniu stanowi obecnie 58,2% i nadal rośnie. Zwiększanie udziału usług, charakteryzujących się relatywnie łagodniejszymi dostosowaniami zatrudnienia aniżeli pozostałe sektory, jest zjawiskiem długookresowym i oddziałuje stabilizująco na zatrudnienie w całej gospodarce.

Kolejną zmianą, która wynika z tendencji długookresowej, jest systematyczne zwiększanie w zatrudnieniu udziału sektora prywatnego, stanowiącego aktualnie ponad 75%, czyli o blisko 20 pp. więcej aniżeli przed 20 laty. Ostatnie trzy kwartały zdają się wzmacniać jeszcze przewagę sfery prywatnej, która w sytuacji stopniowego wzrostu popytu na wytwarzane produkty zazwyczaj szybciej niż publiczna odbudowuje swoje zasoby pracy.

Dodatkowo, różnice między sektorami wzmacniają programy oszczędnościowe, realizowane w administracji publicznej.
Od początku br. liczba pracujących w sektorze prywatnym rosła przeciętnie w tempie 2,4% r/r sa, przy czym w trzecim kwartale tempo wzrostu jeszcze nieznacznie się zwiększyło (do 2,6% r/r sa). W tym samym czasie liczba pracujących w sektorze publicznym pozostawała praktycznie na niezmienionym poziomie w porównaniu z 2013 r. W ujęciu kwartalnym odnotowano natomiast niewielkie przyśpieszenie tempa wzrostu zarówno w sferze prywatnej (o 0,3 pp. do 0,5% kw/kw sa w III kw. 2014 r.), jak i publicznej (o 0,2 pp. do 0,2% kw/kw sa w III kw. 2014 r.).

Informacje miesięczne dotyczące zatrudnienia w SP (Wykres nr 8) potwierdzają kontynuację umiarkowanej, ale stabilnej tendencji wzrostowej zapoczątkowanej w kwietniu 2013 r. Według odsezonowanych danych poziom przeciętnego zatrudnienia w SP zwiększył się w trakcie ostatnich 12 miesięcy łącznie o ok. 44 tys. etatów. Ostatnie dostępne dane (za październik 2014 r.) wskazują przy tym na utrzymanie tempa wzrostu na poziomie oscylującym w przedziale 0,7- 0,8% r/r.

Podaż pracy i bezrobocie

Podaż pracy

W III kwartale 2014 r. zanotowano wzrost liczby osób aktywnych, przy łagodnym, ale narastają cym spadku wielkości populacji BAEL. Głównym czynnikiem wzrostu podaży pracy jest ponownie rosnąca aktywność osób w wieku przedemerytalnym.

W porównaniu do III kw. 2013 r., w III kw. br. nieznacznie zmniejszyła się wielkość populacji. Jej roczna dynamika wynosiła, podobnie jak w poprzednim kwartale, -0,2% r/r. Po jednorazowym spadku w ubiegłym kwartale, w III kw. br. zanotowano wzrost liczby osób aktywnych zawodowo (o 14 tys. osób kw/kw, sa oraz 55 tys. osób r/r, sa). Łącznie zmiany te przełożyły się na wzrost współczynnika aktywności zawodowej, który ukształtował się na poziomie 56,4%, sa i tym samym był wyższy o 0,2 pp. niż w poprzednim kwartale.
Wzrost współczynnika aktywności zawodowej w ujęciu rocznym dotyczył, w przeciwieństwie do dwóch poprzednich kwartałów, głównie osób pomiędzy 45 a 59/64 rokiem życia (wzrost o 1,1 pp. r/r). Po raz pierwszy od połowy 2013r. zanotowano natomiast pogorszenie WAZ dla grupy wiekowej 25-34 lata. We wszystkich grupach wiekowych obserwowano wyraźną poprawę wskaźnika zatrudnienia. Najsilniej wzrost ten dotyczył, podobnie jak w przypadku WAZ, osób w wieku 45-59/64 lat.

W dalszym ciągu obserwowano także wzrost WAZ oraz wskaźnika zatrudnienia u najstarszych uczestników rynku pracy.

Wyraźniejszy niż w przypadku WAZ wzrost wskaźnika zatrudnienia przyczynił się do dalszego spadku stopy bezrobocia.

Stopniowe wydłużenie okresu aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn poprzez podnoszenie wieku uprawniającego do pobierania emerytur nie przełożyło się w II kwartale br. na spadek liczby nowo przyznanych emerytur. W stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku, liczba osób opuszczających rynek pracy była wyższa o 1,7 tys. (wzrost 5,7% r/r). Rosnąca liczba nowo przyznanych emerytur może być wynikiem starzenia się polskiego społeczeństwa i tym samym rosnącej liczby osób w najstarszych grupach wiekowych.

Systematycznie zmniejsza się aktywność zawodowa osób z wykształceniem podstawowym, zasadniczym zawodowym oraz, w mniejszym stopniu, policealnym.Za obserwowany w III kwartale br. wzrost uczestnictwa w rynku pracy odpowiadały głównie osoby z wykształceniem wyższym i ogólnokształcącym. Poprawa aktywności zawodowej wśród osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym była jednak wyraźnie słabsza niż w poprzednich kwartałach (wzrost współczynnika aktywności zawodowej o 0,3 pp. r/r w III kwartale br. wobec wzrostu o 1,7 pp. r/r oraz 1,5 pp. r/r odpowiednio w II i I kwartale 2014r.).

Za wzrost wskaźnika zatrudnienia w III kw. 2014 r. odpowiadały głównie, podobnie jak w przypadku WAZ, osoby z wykształceniem wyższym oraz ogólnokształcącym. Jedyną grupą, w której obserwowano spadek wskaźnika za trudnienia były natomiast osoby z wykształceniem podstawowym. Współczynniki zatrudnienia w tej grupie oraz w grupie osób z wykształceniem ogólnokształcącym kształtowały się na relatywnie niskich poziomach (równych odpowiednio 15,4% oraz 43,8%), co może świadczyć o problemach ze znalezieniem pracy przez osoby bez kwalifikacji zawodowych.

Z drugiej jednak strony mała różnica pomiędzy WAZ a wskaźnikami zatrudnienia może wskazywać na to, że duża część osób z tych grup wykształcenia kontynuuje edukację.

Bezrobocie

W III kw. 2014 r. kontynuowany był szybki spadek liczby osób bezrobotnych oraz obu miar stopy bezrobocia. Po usunięciu czynników sezonowych, stopa bezrobocia rejestrowanego w urzędach pracy obniżyła się aż o 0,4 pp. kw/kw i ukształtowała się na poziomie 12,0%. Spadek stopy bezrobocia wg BAEL był jeszcze wyraźniejszy, o 0,5 pp. kw/kw sa, do a 8,7% (sa).

W III kw. 2014 r. kontynuowana była tendencja wyraźnego spadku bezrobocia. Stopa bezrobocia wg BAEL po usunięciu efektów sezonowych ukształtowała się na poziomie 8,7% i tym samym była o 0,5 pp. niższa niż w poprzednim kwartale). Obniżyła się również stopa bezrobocia sprawozdawana przez powiatowe urzędy pracy, która po wyeliminowaniu wahań o charakterze sezonowym wynosiła 12,0% (spadek o 0,4 pp. w porównaniu do II kw. br.).

W porównaniu do III kwartału ubiegłego roku wyraźnie spadła stopa bezrobocia w grupie osób pomiędzy 15 a 24 rokiem życia (23,1% wobec 26,7% w III kw. 2013r.). W ujęciu kwartalnym stopa bezrobocia wśród najmłodszych uczestników rynku pracy pozostała jednak na niezmienionym poziomie.

Liczba osób bezrobotnych wg BAEL spadła w ujęciu rocznym o 273 tys. (sa), co stanowiło ok. 15% populacji osób bezrobotnych. Tak wyraźna zmiana wskazuje na przyspieszenie zapoczątkowanych w połowie 2013r. tendencji spadkowych w bezrobociu.

W ujęciu rocznym stopa bezrobocia BAEL obniżyła się o 1,7 pp., sa. Za spadek ten odpowiedzialna była przede wszystkim zmiana liczby pracujących (wzrost o 325 tys. r/r, sa, co stanowi ok. 2% populacji pracujących). Jej kontrybucja do zmiany stopy bezrobocia wynosiła ok. – 1,9 pp.. Podobnie jak w poprzednim kwartale, do spadku stopy bezrobocia przyczyniły się także zmiany populacji BAEL (kontrybucja równa -0,2pp.). Pozytywny wpływ zmian demograficznych i zatrudnieniowych ograniczony był nieznacznie przez wzrosty współczynnika aktywności zawodowej (kontrybucja do zmian bezrobocia równa 0,4 pp.). bez prawa do pobierania zasiłku, pozostając na relatywnie wysokim poziomie 86%.
Dane z rejestrów urzędów pracy wskazują na stabilizację liczby wyrejestrowań w ujęciu rocznym i jej łagodny wzrost w stosunku do poprzedniego kwartału (o ok. 0,6% kw/kw, sa).

W III kwartale 2014r. bezrobotni wyrejestrowani z powodu podjęcia pracy stanowili 47% (dane odsezonowane) ogółu wykreśleń z rejestrów powiatowych urzędów pracy. Choć odsetek ten był nieznacznie wyższy niż w poprzednim kwartale, to obniżył się w porównaniu do analogicznego kwartału ubiegłego roku. Wśród wykreśleń z tytuły podjęcia pracy rosła rola wyrejestrowań o charakterze rynkowym.

Względnej stabilizacji liczby wyrejestrowań z bezrobocia towarzyszył spadek liczby nowo zarejestrowanych bezrobotnych. Ich liczba była wyższa zarówno w ujęciu kwartalnym (spadek o 1,2% kw/kw, sa), jak i w porównaniu do III kw. ubiegłego roku (spadek o 10,1% r/r, sa). Jednocześnie miesięczne dane z rejestrów wskazują, że po usunięciu wpływu czynników sezonowych wzrosła liczba ofert pracy subsydiowanej (wzrost o 4,3% kw/kw, sa oraz o 16,4% r/r, sa) oraz liczba „rynkowych” ofert pracy (wzrost o 11,6% kw/kw, sa oraz o 39,2% r/r, sa).

Rynek pracy w Polsce na tle wybranych krajów

Sytuacja na rynku pracy w UE stopniowo poprawia się: rośnie stopa zatrudnienia a stopa bezrobocia ustabilizowała się. Jednocześnie, silniejsza poprawa następuje w USA. Omówione w poprzedniej części notatki dane wskazują, że w III kw. 2014 r. dynamika liczby pracujących BAEL w Polsce wzrosła i wyniosła 2,1% r/r (sa) (wobec 1,7% r/r w II kw. 2014 r. i 1,8% r/r w I kw. 2014 r.).

W skali całej UE dynamika roczna zatrudnienia w II kw. 2014 r. wzrosła drugi kwartał z rzędu i wyniosła 0,7% r/r (wobec 0,6% r/r w I kw. 2014 r.). W ujęciu kwartalnym dynamika zatrudnienia w UE w II kw. 2014 r. kontynuowała powolny trend wzrostowy i wyniosła 0,3% kw/kw (wobec 0,2% kw/kw w I kw. 2014). Natomiast w ujęciu sektorowym dynamika zatrudnienia wzrosła zarówno w usługach (1,2% r/r w II kw. 2014 r. wobec 0,4% r/r w I kw. 2014 r.) jaki przemyśle (0,2% r/r w II kw. 2014 r. wobec 0,1% r/r w I kw. 2014 r.) oraz budownictwie (-0,5% r/r w II kw. 2014 r. wobec -0,9% r/r w I kw. 2014 r.).

Stopa bezrobocia zharmonizowanego w Polsce w dalszym ciągu obniża się i w październiku 2014 r. wyniosła 8,3% (wobec 8,5% we wrześniu 2014 r. i 8,6% w sierpniu 2014 r.). W UE stopa bezrobocia w ostatnich miesiącach ustabilizowała się na stosunkowo wysokim poziomie – w październiku 2014 r. stopa bezrobocia wyniosła 10,0%.

Dane dla Polski publikowane przez Eurostat nie zostały skorygowane ze względu na rewizję po NSP 2011 i od III kw. 2012 roku nie są porównywalne z wcześniejszymi publikacjami.

Według danych Eurostatu dynamika kosztów pracy w sferze rynkowej w Polsce nie zmieniła się w II kw. 2014 r. i wyniosła 5,0% r/r. Przeciętna dynamika kosztów pracy w sferze rynkowej w UE w II kw. 2014 r. wzrosła do 1,4% r/r (wobec 1,2% r/r w I kw. 2014 r.).

Rozbieżności pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi UE stopniowo się zmniejszają, lecz w dalszym ciągu są bardzo wysokie. Z jednej strony niektóre kraje cechują się dodatnią dynamiką zatrudnienia oraz historycznie niską stopą bezrobocia (Austria, Niemcy). Z drugiej strony część krajów członkowskich charakteryzuje się wciąż ujemną dynamiką zatrudnienia oraz wysokimi, choć stopniowo malejącymi stopami bezrobocia (Hiszpania, Grecja, Cypr). Stopniowemu zmniejszeniu ulegają różnice w stopach bezrobocia wśród osób w grupie wieku 15-24 lata, choć wciąż są one bardzo wysokie: niektóre kraje (Austria, Niemcy) cechują się stopą bezrobocia dla tej grupy wieku poniżej 10%. Natomiast w przypadku Hiszpanii i Grecji stopa ta jest bliska 50%.

W dalszym ciągu widoczne różnice występują w przypadku długotrwałego bezrobocia (powyżej 12 miesięcy): w takich krajach jak Austria i Niemcy odsetek osób długotrwale bezrobotnych nie przekracza 2,3% aktywnych zawodowo. Natomiast w przypadku Hiszpanii i Grecji odsetek ten wynosi odpowiednio 12,9% i 19,9%.

Kilka czynników może wskazywać na poprawę sytuacji na rynku pracy w skali całej UE w III kw. 2014 r. W dalszym ciągu na dodatnich poziomach utrzymuje się dynamika liczby godzin pracy przepracowanych przez pracowników agencji pracy tymczasowej - w całej UE dynamika ta we wrześniu 2014 r. wyniosła 1,1% r/r (wobec 5,6% r/r w sierpniu 2014 r. i 2,7% r/r w lipcu 2014 r.).

Jednocześnie oczekiwania dotyczące zatrudnienia w budownictwie i usługach ustabilizowały się. Nastąpił jednak dalszy nieznaczny spadek oczekiwań dotyczących zatrudnienia w przemyśle. Natomiast w przypadku planowanych zmian zatrudnienia, ponownie dominuje destrukcja miejsc pracy nad ich kreacją.

Na tle UE pozytywnie wyróżniają się Stany Zjednoczone, w których stopa bezrobocia w dalszym ciągu maleje, głównie na skutek wzrostu zatrudnienia (w listopadzie 2014 r. stopa bezrobocia wyniosła 5,8% wobec 5,8% w październiku i 5,9% we wrześniu 2014 r.). Jednocześnie współczynnik aktywności zawodowej utrzymuje się na stabilnym poziomie – w listopadzie 2014 r. wyniósł 62,8% (wobec 62,8% w październiku i 62,7% we wrześniu 2014 r.).

Kraje regionu Europy Śr.-Wsch. (Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Słowacja, Węgry) są mniej zróżnicowane pod względem sytuacji na rynkach pracy od krajów UE ogółem. Wciąż wysoka stopa bezrobocia utrzymuje się na Słowacji, choć stopniowo obniża się przy jednoczesnym wzroście dynamiki zatrudnienia. W Estonii, na Litwie i na Łotwie stopa bezrobocia ustabilizowała się. Najniższe bezrobocie w Europie Środkowej występuje w Czechach .
Dynamika kosztów pracy w sferze rynkowej w krajach regionu Europy Śr.-Wsch. w II kw. 2014 r. wzrosła i w dalszym ciągu była zdecydowanie wyższa od przeciętnej dla całej UE. Najwyższa dynamika kosztów pracy występowała na Słowacji i wyniosła 5,7% r/r.