Wykorzystanie funduszy unijnych w Polsce 2014

Przeczytaj także: Wykorzystanie funduszy unijnych w Polsce

Podsumujmy przyczyny braku przyspieszenia w wydatkowaniu. W naszej opinii jest to z jednej strony spowodowane faktem, że na koniec okresu danej perspektywy pozostają zwykle najtrudniejsze działania i projekty, realizowane najdłużej, które są najtrudniejsze do sfinalizowania. Po drugie, część beneficjentów naturalnie wycofuje się z realizacji części lub całości projektów z różnych przyczyn. Po trzecie, mechanizm nadkontraktacji jest stosowany na zbyt ograniczoną skalę, co dodatkowo może spowodować brak pełnego wykorzystania funduszy europejskich. Po czwarte, występują problemy z zapewnieniem wkładu własnego u wszystkich beneficjentów ze względu na spowolnienie gospodarcze, obostrzenia budżetowe w samorządach, czy cięcia w inwestycjach i ograniczanie deficytu budżetowego.

Generalnie jednak możemy powiedzieć, że po trudnych początkach realizacji obecnej perspektywy finansowej w pierwszych jej latach, które spotkały się również i z naszą krytyczną oceną we wcześniejszych raportach, realizacja polskiej polityki spójności utrzymuje w ostatnich trzech latach porównywalne tempo. Jednak zabrakło znaczącego przyspieszenia w 2013 roku i w dotychczasowych miesiącach obecnego roku, które by zapewniły pewność wykorzystania wszystkich dostępnych pieniędzy unijnych. Wprawdzie umowy zostały już podpisane na nieco powyżej 100 procent, ale aby zapewnić pełne wykorzystanie wszystkich dostępnych funduszy europejskich w ramach polityki spójności potrzebna jest nadkontraktacja na poziomie 5-7 procent w części z UE, co przy minimalnym poziomie nadkontraktacji w wysokości 5 procent odpowiada kwocie nieco ponad 14 mld złotych. Możemy założyć, że ta nadkontraktacja zaskutkuje wydatkowaniem na poziomie 103 procent w stosunku do dostępnych funduszy z UE, czyli o dodatkowe prawie 9 miliardów złotych w części z UE. Te 3 nadwyżkowe punkty procentowe powinny wystarczyć w przypadku stwierdzenia przez Komisję Europejską nieprawidłowości i potrzeby wycofania jakiś projektów.

Niestety, w 2015 roku nastąpi kumulacja wydatkowania, przed którą przestrzegaliśmy w poprzednich raportach, i nałożenie się realizacji perspektyw finansowych: kończącej się perspektywy finansowej 2007-2013 i nowej 2014-2020, co negatywnie może odbić się na efektywności wykorzystania środków unijnych.

Proponowaną nadkontraktację powinniśmy przeprowadzić możliwie jak najszybciej, najlepiej jeszcze w tym roku, bo w przyszłym roku może już nam zabraknąć czasu do realizacji niektórych projektów w ramach nadkontraktacji. Najlepiej by było wykorzystać do nadkontraktacji już zrealizowane projekty. Takie listy zapasowych, już zrealizowanych projektów, które można by było „włożyć” do zagrożonych działań i priorytetów w programach operacyjnych należy przygotować już teraz, a nie czekać do końca przyszłego roku, kiedy na tego typu działania może już zabraknąć czasu.

Warto zwrócić uwagę, że w ostatnich latach realizacji NSS w końcówce każdego roku, szczególnie w trzech miesiącach IV kwartału, zarówno kontraktacja jak i wydatkowanie znacznie wzrasta w porównaniu z wcześniejszymi miesiącami roku. Można prognozować, że końcówka roku 2014 również przyniesie przyspieszenie realizacji w porównaniu z pierwszymi miesiącami bieżącego roku. Gdyby tak się jednak z jakiś przyczyn nie stało, to możemy mieć poważne problemy w pełnym wykorzystaniu pieniędzy unijnych.

Jak pokazaliśmy we wcześniejszym VI Raporcie z października 2012 roku, kontraktowanie funduszy wyraźnie ruszyło z miejsca w marcu 2009, a wydatkowanie w maju 2009 roku. Następnie postępował stały wzrost, który utrzymywał się przez kolejne lata i miesiące. Począwszy od 2012 roku notujemy jednak stabilizację w wykorzystywaniu funduszy pod względem ilościowym, tak jakby system osiągnął kres swoich możliwości, albo nie chciał dalej przyspieszać. Dlatego właściwe jest w naszej analizie zbudowanie scenariusza dla prognozy wydatkowania w oparciu o ostatnie 2 lata, żeby bardziej realistycznie wyliczyć prognozy wydatkowania i kontraktacji funduszy na najbliższe miesiące i dalej do końca przyszłego roku.